Niezdolność ubezpieczonego do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który jest przede wszystkim niezdolny do pracy. W pewnym sensie świadczenie to zastępuje dotychczasowy przychód osiągany z racji aktywności zawodowej jako niemożliwy do uzyskania na skutek powstałej niezdolności do pracy.

Prawo do renty

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:

• jest on niezdolny do pracy, 
   
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, 
   
• niezdolność do pracy powstała w odpowiednich okresach (składkowych albo nieskładkowych - ściśle określonych przez ustawodawcę) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania, 
   
• nie ma on ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Tak wynika z art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym ustawą emerytalną czasie nie obowiązuje w stosunku do osoby, która spełnia łącznie następujące warunki:

• została uznana za całkowicie niezdolną do pracy, 
   
• spełnia warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 
   
• legitymuje się co najmniej 20-letnim (w przypadku kobiety) i 25-letnim (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym i nieskładkowym, jak również 
   
• nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Wystarczającym powodem do odmowy prawa do renty jest spełnienie warunków do uzyskania emerytury.

Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emerytura przysługuje po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego:

• 60 lat w przypadku kobiet, 
   
• 65 lat w przypadku mężczyzn,

oraz udokumentowaniu chociażby jednego dnia podlegania ubezpieczeniu społecznemu (tj. w okresie przypadającym do 31 grudnia 1998 r.) lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (a więc począwszy od 1 stycznia 1999 r.).

Jeżeli chodzi o warunek dotyczący posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, to uważa się go za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął odpowiedni okres składkowy i nieskładkowy, którego wymiar ustawodawca uzależnił od wieku, w którym stał się on niezdolny do pracy (patrz ramka).

Przeszkodą w nabyciu prawa do renty nie będzie posiadanie przez ubezpieczonego ustalonego prawa do emerytury pomostowej.

Wskazane zasady w zakresie przyznawania renty z tytułu niezdolności do pracy dotyczą tego świadczenia należnego z ubezpieczenia rentowego.

Skoro ubezpieczony, który ma ustalone prawo do emerytury z Funduszu lub spełnia warunki do jej uzyskania, nie nabędzie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, to nie zajdzie zbieg prawa do tej kategorii świadczeń emerytalno-rentowych. Ubezpieczony taki nie będzie miał więc prawa wyboru świadczenia korzystniejszego. Ponadto ubezpieczony, który uzyska prawo do emerytury będąc uprawnionym do renty z tytułu niezdolności do pracy, utraci prawo do tej renty. On również nie zachowa prawa wyboru pobierania świadczenia korzystniejszego.

Renta wypadkowa

Oprócz rent wypłacanych z ubezpieczenia rentowego ustawodawca gwarantuje rentę z ubezpieczenia wypadkowego. Należna jest ona ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Tak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy wypadkowej.

Przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego do ustalenia wysokości tego świadczenia oraz jego wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy emerytalnej, z wyjątkiem art. 57 ust. 1 pkt 4 oraz art. 101a tej ustawy, z uwzględnieniem przepisów ustawy wypadkowej (art. 17 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Renta z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Tak więc rentę wypadkową otrzyma ubezpieczony, który ma ustalone prawo do emerytury z Funduszu lub spełnia warunki do jej uzyskania.

Przy czym zastrzeżenie wyłączające stosowanie art. 57 ust. 1 pkt 4 oraz art. 101a ustawy emerytalnej (przy ustalaniu prawa do renty wypadkowej) koresponduje z zasadami dotyczącymi wypłacania świadczeń w zbiegu. W myśl art. 26 ust. 1 ustawy wypadkowej osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się bowiem, zależnie od jej wyboru:

• przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo 
   
• emeryturę powiększoną o połowę renty.