Zmiana zasad świątecznej i niedzielnej pracy w handlu

Z dniem 1 marca 2018 r. weszła w życie ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, obejmująca swoim zakresem przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, prowadzących zarobkową działalność handlową. Na mocy tej ustawy uchylony został art. 151^9a K.p. Do 28 lutego 2018 r. stanowił on, że praca w święta w placówkach handlowych jest niedozwolona. Regułę tę stosowano również wtedy, gdy święto przypadało w niedzielę, przy czym zgodnie z przywołanym przepisem praca w niedzielę w placówkach handlowych była dopuszczalna przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. W praktyce do 28 lutego br. przyjmowano, że praca etatowa w placówkach handlowych mogła być bez przeszkód wykonywana w robocze niedziele, tj. takie, w które nie przypadało święto ustawowo wolne od pracy, natomiast była ona wykluczona w świąteczne niedziele i inne dni świąteczne.

W zamian uchylonego z dniem 1 marca 2018 r. art. 151^9a K.p., ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta wprowadziła do Kodeksu pracy nowy art. 151^9b K.p. W zakresie dopuszczalności pracy w handlu w niedziele i święta odsyła on do ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. W art. 5 ustawa ta zakazuje:

• handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem,
   
• powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem

w placówkach handlowych w niedziele i święta.

Przepisy obowiązujące od 1 marca br. wprowadzają też ograniczenie pracy w handlu również w dzień poprzedzający pierwszy dzień Bożego Narodzenia i świąt Wielkiej Nocy. W te dni praca w handlu będzie możliwa tylko do godziny 14⁰⁰.

Wyjątki od zakazu

Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta... wprowadza w art. 6-7 katalog działalności, w których zakaz pracy w handlu nie obowiązuje. Ponadto ustala generalną zasadę, że zakaz ten nie dotyczy niektórych niedziel w roku (patrz pkt 11 i 12 dodatku). Niezależnie od tych wyjątków przepisy przejściowe ustawy przewidują stopniowe wprowadzanie zakazu poprzez ustalenie, że:

• od 1 marca do 31 grudnia 2018 r. - praca w handlu będzie dozwolona w pierwszą i ostatnią niedzielę miesiąca, chyba że w taką niedzielę przypadnie święto,
   
• od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. - praca w handlu będzie dozwolona w ostatnią niedzielę miesiąca, chyba że w taką niedzielę przypadnie święto.

Od 1 stycznia 2020 r. zakaz zacznie obowiązywać w pełnym zakresie, tj. we wszystkie niedziele, z wyjątkami przewidzianymi w art. 6-7 ustawy.

Złamanie zakazu pracy w handlu w niedziele i święta, a także w Wigilię Bożego Narodzenia oraz w Wielką Sobotę (od godz. 14⁰⁰) jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny od 1.000 zł do 100.000 zł.

Pracownicy ochrony bez zakazu

Omawiana ustawa zdefiniowała kilka pojęć związanych z wprowadzonym przez nią generalnym zakazem pracy w handlu w niedziele i święta oraz wprowadziła szereg wyjątków od tego zakazu.

Nie wszystkie przepisy przywołanej ustawy są jednoznaczne. W związku z tym Państwowa Inspekcja Pracy oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opracowało zbiór odpowiedzi na wiele pytań związanych z nową ustawą, dostępnych na stronie internetowej Ministerstwa (www.mpips.gov.pl) i GIP (www.pip.gov.pl). W opracowaniu poruszono wiele spornych tematów, np. dotyczących tego, jakie czynności należy traktować jako bezpośrednio związane z handlem (które to czynności również objęte są zakazem pracy w handlu w niedziele i święta).

Jak wskazują PIP i MRPiPS, za wskazane powyżej czynności można uznać: "(...) czynności wykonywane w placówce handlowej, niezbędne do zawarcia transakcji sprzedaży (w szczególności przyjmowanie i realizacja zamówień, ekspozycja towaru, brakowanie, usuwanie produktów wadliwych lub przeterminowanych, pakowanie) oraz jej realizacji (np. gdy faktyczne wydanie towaru następuje w terminie późniejszym niż transakcja) (...)". Urzędy uznały, że do: "(...) czynności bezpośrednio związanych z handlem, nie można zaliczyć np.:

• ochrony obiektu,
   
• sprzątania obiektu przez ekipę sprzątającą,
   
• prac konserwatorskich i serwisowych związanych z obsługą sprzętu".

Z kolei czynności związane z przygotowaniem placówki handlowej do handlu (np. przygotowanie kas, rozdział gotówki, odprawy pracowników), jak również z zakończeniem handlu w danym dniu i zamknięciem placówki (np. przeliczenie i rozliczenie utargu, sprawdzenie zabezpieczeń, włączenie alarmu) zostały zakwalifikowane do czynności bezpośrednio związanych z handlem.

Galeria przy dworcu objęta zakazem

Wyłączenia spod zakazu pracy w handlu w niedziele i święta dotyczą m.in. placówek handlowych usytuowanych na dworcach w rozumieniu ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Pojawiały się jednak wątpliwości, czy galerie handlowe zlokalizowane przy dworcach mogą korzystać z tego wyłączenia. Urzędy opowiedziały się przeciwko takiej interpretacji stwierdzając, że: "(...) Przy stosowaniu wyłączenia z art. 6 ust. 1 pkt 13 ustawy (wyłączający z zakazu handel na dworcach - przyp. red.) należałoby kierować się przede wszystkim funkcją jaką pełni dworzec, którą jest obsługa podróżnych (funkcji takiej nie pełnią placówki handlowe usytuowane w galeriach handlowych znajdujących się przy dworcach)".

Inną kwestią wątpliwą, do której odniosły się PIP i MRPiPS było ustalenie, jakie zakłady należy uznać za prowadzące działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku (wyłączone spod zakazu). W szczególności chodziło o to, czy za taki zakład może być uznany stadion, wypożyczalnia sprzętu sportowego lub stacja narciarska prowadzące sprzedaż sprzętu i akcesoriów. Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez urzędy, przy stosowaniu powyższego wyłączenia: "(...) pomocne mogą się okazać ustawy regulujące dane dziedziny np. ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Wymienione w pytaniu - stadion, wypożyczalnia sprzętu sportowego, stacja narciarska - mogą zostać uznane za zakłady prowadzące działalność w zakresie sportu lub turystyki i wypoczynku".