Objęcie przedsiębiorcy ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym

Osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej prowadzą pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązek tych ubezpieczeń powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa ustawy o sus oraz przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców.

Osoby te mają także prawo do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, do którego przystępują na wniosek. Należy jednak podkreślić, że "przywilej" ten dotyczy wyłącznie przypadków, gdy osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Przy czym, jeśli wniosek zostanie złożony w ZUS w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych - objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku. Dla przykładu, jeśli działalność gospodarczą rozpoczęto od 1 czerwca br., a zgłoszenia zarówno do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jak i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (z datą od 1 czerwca 2018 r.) dokonano w ZUS w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku, czyli do 8 czerwca br., to objęcie ubezpieczeniami wszystkich ryzyk, w tym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpiło od 1 czerwca br.

Ubezpieczenie dobrowolne ustaje:

• od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
   
• od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie (jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek przysługuje),
   
• od dnia ustania tytułu podlegania temu ubezpieczeniu.

Przedsiębiorca opłaca składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wyłącznie za siebie. W dniu 29 maja 2018 r. dokonał wpłaty składek za kwiecień 2018 r. Nieopłacenie składek w terminie spowodowało wyłączenie go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Co ważne, wyłączenie to nastąpiło od 1 kwietnia 2018 r., czyli od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie.

Terminowe i we właściwej wysokości opłacanie składek ZUS przez przedsiębiorcę jest istotne, ponieważ nabywa on prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Przy czym do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni. Oznacza to, że ponowne przystąpienie przedsiębiorcy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego zawsze będzie pociągało za sobą prawie trzymiesięczny okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego - bowiem przerwa w ubezpieczeniu będzie trwała powyżej 30 dni.

W uzasadnionych przypadkach ZUS może wyrazić zgodę na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie. W tym celu przedsiębiorca powinien wystąpić do właściwej jednostki terenowej ZUS z wnioskiem, podając przyczyny nieopłacenia składki. Wniosek US-9 o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie na ubezpieczenie emerytalne i rentowe/chorobowe dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl.

Uwaga: Dla istnienia obowiązku ubezpieczeń istotne jest ustalenie, czy działalność jest faktycznie wykonywana. Sam fakt zarejestrowania działalności w organie ewidencyjnym nie stanowi o podleganiu ubezpieczeniom z tego tytułu, bowiem wpis do CEIDG nie jest podstawą do uznania, że działalność została podjęta. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom w okresie od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Przez podjęcie wykonywania działalności należy rozumieć faktyczne jej rozpoczęcie, które może, ale nie musi zbiegać się z datą wskazaną we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów. W wyroku Sądu Najwyższego z 19 marca 2014 r. (sygn. akt I CSK 364/13) czytamy, że: "Stosowny wpis nie jest warunkiem niezbędnym dla uzyskania statusu przedsiębiorcy, gdyż decyduje o tym jedynie faktyczne podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej (...). Zgłoszenie i wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi tylko podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej w rozumieniu jej legalizacji i nie jest zdarzeniem ani czynnością utożsamianą z podjęciem takiej działalności.". Również Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 14 października 2016 r. (sygn. akt III AUa 747/16) wskazał, że: "(...) obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą (a więc wykonująca tę działalność), a nie osoba jedynie figurująca w ewidencji działalności gospodarczej na podstawie uzyskanego wpisu, która działalności tej nie prowadzi (nie wykonuje).". Także Naczelny Sąd Administracyjnego w Warszawie w wyroku z 17 marca 2017 r. (sygn. akt II GSK 5009/16) uznał, iż: "Obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność - w tym działalność gospodarczą - wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności. Innymi słowy, osoby faktycznie nieprowadzące takiej działalności nie podlegają ubezpieczeniu, nawet jeżeli dokonały wpisu do ewidencji i odpowiednio osoby, które nie zgłosiły tej działalności organowi ewidencyjnemu, a faktycznie ją prowadzą, objęte są obowiązkiem ubezpieczenia.".

Analogicznie wypowiedział się ZUS w wydawanych w tym zakresie interpretacjach indywidualnych. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z:

• 24 lutego 2017 r. (znak WPI/200000/43/238/2017) przyjął, że: "(...) Przesłanką uznania, że ma miejsce prowadzenie (...) działalności jest posiadanie wpisu do CEIDG, przy czym przesłankę tę można obalić. Aby bowiem powstał obowiązek ubezpieczenia, działalność, o której mowa wyżej powinna być wykonywana faktycznie. (...)",
   
• 21 maja 2015 r. (znak DI/100000/43/361/2015) wskazał, że: "(...) prawną możliwość uznania danego podmiotu za przedsiębiorcę/osobę prowadzącą działalność gospodarczą daje dopiero faktyczne wykonywanie działalności gospodarczej. Podmiot, który nie podjął jeszcze działalności gospodarczej czy też zaprzestał/ /zawiesił jej wykonywania nie jest przedsiębiorcą wykonującym działalność gospodarczą, niezależnie od tego, iż posiada wpis w odpowiednim rejestrze. (...)",
   
• 25 marca 2014 r. (znak DI/100000/451/1732/2013) czytamy, że: "(...) w myśl przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, podjęcie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną może nastąpić już w dniu złożenia przez nią wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, jednakże samo posiadanie wpisu do CEIDG nie przesądza o tym, iż dana osoba prowadziła działalność gospodarczą, bowiem podjęcie działalności gospodarczej następuje w momencie dokonania pierwszej czynności w obrocie gospodarczym, która jest bezpośrednio i wprost związana z przedmiotem działalności gospodarczej, który dany przedsiębiorca chce wykonywać. (...)".