Zasiłek opiekuńczy

Prawo do zasiłku opiekuńczego

Osobom prowadzącym działalność gospodarczą, podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu, przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w razie:
   
• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko (tj. o którym ubezpieczony został zawiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed ich zamknięciem), a także choroby niani, z którą rodzice zawarli umowę uaktywniającą, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2018 r. poz. 603 ze zm.), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
   
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
   
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne,
   
• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,
   
• innym chorym członkiem rodziny (w tym nad dzieckiem w wieku powyżej 14 lat).

Zasiłek opiekuńczy przysługuje od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, tj. bez okresu wyczekiwania. Przysługuje on zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Z tym jednak, że jeśli oboje wystąpią o jego wypłatę za ten sam okres, zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców.

W przypadku, gdy ubezpieczona-matka dziecka, pobierająca zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu, ubezpieczonemu-ojcu dziecka przysługuje za ten okres dodatkowy zasiłek opiekuńczy z tytułu osobistego sprawowania opieki nad noworodkiem w wymiarze do 8 tygodni (56 dni), nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia. Powyższe ma zastosowanie także do innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, jeżeli przerwie działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Świadczenie to wypłaca się nie tylko z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem własnym, ale również nad dzieckiem małżonka, dzieckiem przysposobionym, a także dzieckiem przyjętym na wychowanie i utrzymanie. Do innych członków rodziny, nad którymi opieka - w razie ich choroby - daje prawo do zasiłku opiekuńczego, zalicza się: dzieci w wieku powyżej 14 lat, małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki oraz rodzeństwo, pod warunkiem jednak, że pozostają oni z osobą sprawującą opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym. Zasiłek z tytułu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny przysługuje także wówczas, gdy pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą sprawującą opiekę tylko przez okres choroby.

Prawo do zasiłku opiekuńczego nie przysługuje, jeśli we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje inny członek rodziny, mogący zapewnić opiekę. Za członka rodziny, o którym mowa, nie uważa się:

• osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
   
• osoby chorej (np. przebywającej na zwolnieniu lekarskim),
   
• osoby, która ze względu na swój wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
   
• osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
   
• pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
   
• osoby prowadzącej działalność pozarolniczą,
   
• osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeśli odmawia ona sprawowania opieki (np. babcia).

Ubezpieczony traci prawo do zasiłku opiekuńczego, jeśli w czasie zwolnienia od pracy z powodu konieczności sprawowania opieki wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje to zwolnienie do innych celów niż opieka. Okoliczności te ustalane są podczas kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy przeprowadzanej przez ZUS. W drodze kontroli sprawdzane jest także, czy nie ma innych członków rodziny mogących zaopiekować się dzieckiem lub chorym członkiem rodziny (nie dotyczy to sprawowania opieki nad chorym dzieckiem do 2 lat).

Zasady przeprowadzania kontroli określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. nr 65, poz. 743).

Jeżeli w trakcie kontroli zostanie stwierdzone, że ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem, lub we wspólnym gospodarstwie domowym przebywają inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę, kontrolujący sporządzają w tej sprawie protokół, przedkładając go osobie kontrolowanej w celu wniesienia przez nią ewentualnych uwag. W razie sporu ZUS wydaje decyzję, od której ubezpieczonemu przysługuje odwołanie do Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki w wymiarze:

• 60 dni w roku kalendarzowym, jeśli opieka jest sprawowana nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat lub chorym dzieckiem w wieku do 14 lat,
   
• 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka jest sprawowana nad innym chorym członkiem rodziny (w tym nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat).

Łącznie okres pobierania zasiłku opiekuńczego nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym, niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Ubezpieczony przedłożył zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA orzekające o konieczności sprawowania przez niego osobistej opieki nad chorym dzieckiem w wieku 5 lat w okresie od 15 do 23 maja 2018 r. (9 dni). Żona ubezpieczonego od 13 do 24 kwietnia 2018 r. (12 dni) sprawowała osobistą opiekę nad chorym dzieckiem w wieku 3 lat. Natomiast w okresie od 24 do 30 maja 2018 r. (7 dni) ubezpieczony sprawował osobistą opiekę nad chorą żoną.

Z limitu 60 dni w roku kalendarzowym rodzice wykorzystali łącznie 28 dni (9 dni + 12 dni + 7 dni), z czego 7 dni na opiekę na chorym członkiem rodziny. W 2018 r. rodzina może jeszcze otrzymać zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 32 dni (60 dni - 28 dni), w tym na opiekę nad chorym członkiem rodziny pozostało tylko 7 dni.

Wysokość zasiłku opiekuńczego

Miesięczna wysokość zasiłku wynosi 80% podstawy jego wymiaru. Za każdy dzień niezdolności do pracy z powodu konieczności sprawowania opieki (w tym również za dni wolne od pracy, objęte zaświadczeniem lekarskim) przysługuje 1/30 część tej kwoty.

Wysokość zasiłku nie ulega obniżeniu, gdy konieczność sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem przypada na czas pobytu dziecka w szpitalu.