Ustalanie podstawy wymiaru zasiłków

Okres, za który przychód przyjmuje się do podstawy wymiaru

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia - za pełne kalendarzowe miesiące tego ubezpieczenia.

Przychodem, w rozumieniu przepisów ustawy zasiłkowej, jest kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy.

W sytuacji, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres tego ubezpieczenia rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się odpowiednio przepis art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Oznacza to, że podstawę wymiaru zasiłków dla osób prowadzących działalność gospodarczą, którzy stali się niezdolni do pracy z powodu choroby przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, stanowi "uzupełniona" podstawa wymiaru składki. Chodzi tu o pełną zadeklarowaną przez ubezpieczonego kwotę podstawy wymiaru składek (po odliczeniu 13,71%), nieograniczoną do faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu w tym miesiącu kalendarzowym.

Kwota uzupełnionego przychodu, która zostanie przyjęta jako podstawa wymiaru zasiłku, nie może przekraczać 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71%.

W podobny sposób ustala się podstawę wymiaru zasiłku, gdy niezdolność do pracy powstała w drugim kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli pierwszy miesiąc jest niepełnym kalendarzowym miesiącem tego ubezpieczenia (a okres tego ubezpieczenia rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu).

Osoba prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu od 2 maja 2018 r. podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Osoba ta do 25 kwietnia 2018 r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę i obligatoryjnie podlegała ubezpieczeniom społecznym wszystkich ryzyk.

W maju 2018 r. przez 5 dni sprawowała osobistą opiekę nad chorym dzieckiem. Jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za maj 2018 r. zadeklarowała kwotę 3.200 zł. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowiła kwota 3.313,54 zł, według wyliczenia: 3.200 zł - 438,72 zł = 2.761,28 zł; 2.761,28 zł : 25 dni x 30 dni = 3.313,54 zł.

Zasiłek opiekuńczy wyniósł 441,80 zł, tj.: 3.313,54 zł x 80% : 30 dni = 88,36 zł (stawka dzienna); 88,36 zł x 5 dni = 441,80 zł.

Dla ubezpieczonych, dla których składkę na ubezpieczenie chorobowe stanowi kwota zadeklarowana (jak dla osób prowadzących działalność pozarolniczą), podlegających ubezpieczeniu chorobowemu przez okres krótszy niż 12 miesięcy kalendarzowych (ale dłuższy niż 1 pełny miesiąc kalendarzowy), podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma:

• przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71% tej podstawy, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
   
• kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71% tej podstawy, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.

Jeżeli okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, w liczbie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, o której mowa wyżej, uwzględnia się również pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia z poprzedniego tytułu. Liczba pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia uwzględnionych z poprzedniego i aktualnego tytułu nie może przekraczać 12. Gdy okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie dłuższej niż 30 dni, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przeciętną miesięczną najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz przeciętną kwotę zadeklarowaną jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za okres pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia z aktualnego tytułu.

Za pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia chorobowego dla ubezpieczonych niebędących pracownikami uważa się miesiąc, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca. Zatem jako niepełny kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia traktuje się miesiąc, w którym przed datą objęcia ubezpieczeniem przypada sobota lub dzień ustawowo wolny od pracy.

W sytuacji, gdy przerwa w ubezpieczeniu chorobowym, nieprzekraczająca 30 dni, nie będzie związana z ustaniem tytułu do ubezpieczeń społecznych, a jedynie z nieopłaceniem składki na ubezpieczenie chorobowe w terminie bądź we właściwej wysokości, w podstawie wymiaru zasiłku zostanie uwzględniony również przeciętny miesięczny przychód za miesiące przed przerwą.

Przedsiębiorca prowadzi działalność od 2 stycznia 2018 r. i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Od stycznia br. jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe deklaruje maksymalną kwotę, tj. 11.107,50 zł (najniższa obowiązująca go podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2018 r. wynosi 2.665,80 zł). Osoba ta w okresie od 1 listopada do 31 grudnia 2017 r. wykonywała umowę zlecenia (i podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu). Niezdolność do pracy przypada na okres od 1 do 10 czerwca 2018 r. (10 dni).

Przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, w liczbie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego należy uwzględnić 6 miesięcy, tj. 4 miesiące z tytułu prowadzonej działalności i 2 miesiące z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowić więc będzie kwota 5.942,50 zł, zgodnie z wyliczeniem:

• przeciętna miesięczna najniższa podstawa wymiaru składek:
  [(2.665,80 zł - 365,48 zł) x 4 m-ce)] : 4 m-ce = 2.300,32 zł, 
   
• 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek: 11.107,50 zł - 2.665,80 zł = 8.441,70 zł; 8.441,70 zł - 1.157,36 zł = 7.284,34 zł; 7.284,34 zł : 12 = 607,03 zł, 
   
• kwota stanowiąca podstawę wymiaru zasiłku:
  2.300,32 zł + (607,03 zł x 6) = 5.942,50 zł.

Za 10 dni choroby trwającej w czerwcu 2018 r. przedsiębiorca otrzyma zasiłek chorobowy w wysokości 1.584,70 zł, tj. 5.942,50 zł x 80% : 30 = 158,47 zł (stawka dzienna); 158,47 zł x 10 dni = 1.584,70 zł.

Podstawa wymiaru zasiłku w razie powstania ponownej niezdolności do pracy

W przypadku ponownego powstania prawa do zasiłku chorobowego, podstawy wymiaru nie oblicza się na nowo, jeżeli przerwa między okresami jego pobierania trwała krócej niż 3 miesiące kalendarzowe. Zasada ta ma zastosowanie również w sytuacji, gdy ubezpieczony pobierał np. zasiłek opiekuńczy, a po przerwie zasiłek chorobowy. Wówczas do podstawy wymiaru zasiłku przysługującego po przerwie jest przyjmowana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe z okresu poprzedzającego poprzednią niezdolność do pracy (oczywiście po pomniejszeniu o 13,71%). Dla ubezpieczonego, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, podstawy wymiaru zasiłku z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego mogą się różnić. Wynika to z faktu, że podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe podlega ograniczeniu do 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe takiemu ograniczeniu nie podlega oraz że okresy podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i ubezpieczeniu wypadkowemu mogą być różne.

Jeżeli w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy ma miejsce przerwa w pobieraniu zasiłku, przyjmuje się ustaloną wcześniej podstawę wymiaru zasiłku (tak, jakby nie było przerwy w jego pobieraniu).