Obniżona podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

Każda osoba prowadząca pozarolniczą działalność może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od dowolnie zadeklarowanej przez siebie podstawy wymiaru. Generalnie jednak zaproponowana przez nią kwota nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych na dany rok kalendarzowy. W 2018 r. najniższa podstawa wymiaru składek społecznych dla tych osób wynosi 2.665,80 zł.

Niektórzy przedsiębiorcy mogą jednak liczyć na pewne ulgi. O wiele mniej mogą bowiem co miesiąc odprowadzać do ZUS osoby dopiero rozpoczynające działalność gospodarczą (także osoby, które korzystały z 6-miesięcznej ulgi na start) niż te, które prowadzą firmę już od kilku lat.

Dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą minimalna miesięczna podstawa wymiaru składek społecznych wynosi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W 2018 r. minimum to wynosi 630 zł (tj. 30% z kwoty 2.100 zł).

Uprawnieni do ulgi

Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru nie przysługuje wszystkim osobom rozpoczynającym działalność. Tylko bowiem osoby, które rozpoczynają działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców (tj. na podstawie wpisu do CEIDG) lub innych przepisów szczególnych, mogą korzystać z tej preferencji. Muszą jednak spełniać warunki określone w art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tym przepisem, do grona przedsiębiorców, którzy nie są uprawnieni do ulgowego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zalicza się tych, którzy:

• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania obecnej działalności prowadzili inną pozarolniczą działalność,
   
• wykonują na rzecz byłego pracodawcy takie same czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej, jakie przed dniem jej rozpoczęcia wykonywali w ramach stosunku pracy (lub spółdzielczego stosunku pracy) w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym.

Z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru może także korzystać osoba, która korzystała z 6-miesięcznej ulgi na start.

Kto nie może korzystać z ulgi?

Z ulgi nie mogą skorzystać pozostałe osoby prowadzące pozarolniczą działalność, tj.:

• twórcy i artyści,
   
• wspólnicy spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.,
   
• osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu (w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne lub z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych),
   
• osoby prowadzące publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie Prawa oświatowego.

Należy natomiast pamiętać, że omawianej ulgi w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne nie stosuje się w stosunku do osób rozpoczynających współpracę przy prowadzeniu takiej działalności, nawet jeżeli sam przedsiębiorca z niej korzysta.

Czas trwania ulgi

Nowy przedsiębiorca może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru przez 24 miesiące kalendarzowe. Okres ten liczy się od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej. W przypadku natomiast osoby, która po rozpoczęciu wykonywania działalności gospodarczej korzystała z ulgi na start, okres 24 miesięcy kalendarzowych liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniami na zasadach określonych w art. 18a ust. 1 i art. 36 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przy ustalaniu okresu opłacania składek od niższej podstawy bierze się pod uwagę pełne miesiące kalendarzowe. Przykładowo, gdy przedsiębiorca (spełniający warunki do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru) rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej od 1 lipca 2018 r., w jego przypadku prawo do opłacania składek społecznych od obniżonej podstawy wymiaru przysługuje mu za okres od 1 lipca 2018 r. do 30 czerwca 2020 r. Gdyby przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności chociaż dzień później, tj. 2 lipca 2018 r., wówczas prawo do opłacania składek społecznych od niższej podstawy wymiaru przysługiwałoby mu za okres od 2 lipca 2018 r. do 31 lipca 2020 r. W tym bowiem przypadku upływ pełnych miesięcy kalendarzowych liczyłby się od 1 sierpnia 2018 r. do 31 lipca 2020 r.

Trzeba też pamiętać, że do okresu ulgowego ZUS wlicza się czas, w którym przedsiębiorca nie miał obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, np. z powodu zawieszenia działalności gospodarczej czy podlegania tym ubezpieczeniom z innego tytułu.

Praca dla byłego pracodawcy

Jednym z warunków korzystania przez przedsiębiorcę z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru jest niewykonywanie działalności na rzecz byłego pracodawcy. Przy czym warunek ten trzeba spełniać przez cały 24-miesięczny okres korzystania z uprawnienia, a nie tylko w pierwszym dniu bądź w pierwszym roku prowadzenia działalności. Jeśli przedsiębiorca w trakcie wykorzystywania ulgi będzie w ramach działalności świadczył usługi na rzecz byłego pracodawcy i będą to takie same czynności, które wcześniej wykonywał na podstawie umowy o pracę - utraci do niej prawo. Wówczas w okresie wykonywania usług dla byłego pracodawcy będzie musiał opłacać składki społeczne na ogólnych zasadach (tj. od co najmniej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego).

Na czas utraty prawa do ulgi przedsiębiorca powinien dokonać odpowiedniego zgłoszenia zmiany kodu tytułu do ubezpieczeń. W tym celu od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy w ramach prowadzonej działalności na rzecz byłego pracodawcy przedsiębiorca powinien:

1) wyrejestrować się z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 70 X X (lub 05 72 X X - jeśli jest rencistą), a następnie

2) zgłosić się ponownie do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 X X (lub 05 12 X X - jeśli jest rencistą).

Po zakończeniu wykonywania takiej pracy przedsiębiorca ponownie powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń z kodem ubezpieczeniowym 05 10 X X (lub odpowiednio 05 12 X X), a następnie zgłosić do ubezpieczeń z kodem 05 70 X X (lub odpowiednio 05 72 X X).

Przedsiębiorca ma prawo opłacać obniżone składki społeczne, jeśli w ramach działalności wykonuje dla byłego pracodawcy inne czynności niż świadczone wcześniej w ramach umowy o pracę.