Preferencje w opłacaniu składki zdrowotnej

Z obowiązku opłacania składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, po spełnieniu określonych warunków, zwolniono:

• emerytów i rencistów - na podstawie art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną,
   
• osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - art. 82 ust. 9 ustawy zdrowotnej,
   
• osoby pobierające zasiłek macierzyński w wysokości nieprzekraczającej kwoty świadczenia rodzicielskiego (wynoszącego 1.000 zł) - na podstawie art. 82 ust. 9a ustawy zdrowotnej.

Niektóre natomiast osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą, po spełnieniu określonych warunków, mogą opłacać za siebie składkę zdrowotną w obniżonej kwocie. Preferencja ta wynika z art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej.

Zwolnienie dla emeryta/rencisty

Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności przez osobę, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2018 r. - 2.100 zł), w przypadku gdy osoba ta:

• uzyskuje dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury, czyli obecnie kwoty 514,90 zł, tj. 50% z 1.029,80 zł (przykład 1) lub 
   
• opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej (przykład 2).

Pod pojęciem "świadczenie emerytalne" oraz "świadczenie rentowe", o których mowa wyżej, należy rozumieć kwotę odpowiednio emerytury lub renty wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym, a w przypadku renty rodzinnej, także z dodatkiem dla sieroty zupełnej. W kwocie świadczenia nie uwzględnia się innych dodatków, zasiłków, świadczeń pieniężnych, ryczałtu energetycznego, ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla oraz deputatu węglowego. Osoba mająca ustalone prawo do emerytury/renty prowadząca działalność gospodarczą, w przypadku spełnienia warunków niezbędnych do zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej (o których mowa w art. 82 ust. 8 ustawy zdrowotnej), podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, natomiast jest zwolniona z opłacania tej składki. Oznacza to, że:

• jest ona zobowiązana do dokonania zgłoszenia do tego ubezpieczenia - jeśli dopiero rozpoczęła prowadzenie działalności,
   
• nie może się wyrejestrować z tego ubezpieczenia (na czas korzystania ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej) - gdy już prowadzi działalność.

W składanych do ZUS za każdy miesiąc kalendarzowy dokumentach rozliczeniowych osoba taka powinna wykazywać prawidłową podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (tj. nie niższą niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku; w 2018 r. najniższa podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla przedsiębiorców wynosi 3.554,93 zł) oraz kwotę tej składki w wysokości:

• 0,00 zł - jeżeli w danym miesiącu spełnione zostały warunki uprawniające do zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej lub
   
• wynikającej z przemnożenia wykazanej podstawy wymiaru składki przez obowiązującą stopę procentową składki (tj. 3.554,93 zł × 9%) - jeżeli nie spełnia wymaganych warunków.

Dla osoby z niskim zasiłkiem macierzyńskim

W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca (lub osoba z nim współpracująca) wprawdzie nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (może się do nich zgłosić tylko na zasadzie dobrowolności), ale jest jednak w tym czasie objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym i w związku z tym musi odprowadzać co miesiąc do ZUS składkę zdrowotną.

Do grona osób zwolnionych z opłacania składki zdrowotnej z racji prowadzonej pozarolniczej działalności zalicza się osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące, pobierające zasiłek macierzyński (niezależnie od tego z jakiego tytułu pobierają ten zasiłek) w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, czyli kwoty 1.000 zł. Takie osoby są zwolnione z obowiązku opłacania za siebie (z racji prowadzonej firmy) składki na ubezpieczenie zdrowotne w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Korzystając z ulgi nadal jednak podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności.

Taki przedsiębiorca, na czas pobierania zasiłku macierzyńskiego (nieprzekraczającego kwoty 1.000 zł), powinien zgłosić się w ZUS z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 05 80 X X.

Zgodnie z art. 36 ust. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, o zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia ZUS poprzez złożenie wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane.

Jeśli przedsiębiorca pobierający zasiłek macierzyński nie wnioskuje o przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, to powinien:

• wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego (na druku ZUS ZWUA) od dnia przyznania mu prawa do zasiłku macierzyńskiego, a następnie
   
• zgłosić się z tym samym dniem (na druku ZUS ZZA) do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Jeżeli prawo do zasiłku macierzyńskiego (nieprzekraczającego kwoty 1.000 zł) przedsiębiorca nabędzie w trakcie miesiąca, to zwolnienie z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne przysługuje mu dopiero począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku macierzyńskiego. Prawo do tego zwolnienia wygaśnie natomiast z końcem ostatniego dnia miesiąca, za który w całości będzie przysługiwało przedsiębiorcy prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Przedsiębiorca korzystający z omawianej preferencji powinien być zgłoszony w ZUS z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 05 80 X X. Ponownie więc powinien dokonać wyrejestrowania na druku ZUS ZWUA z ubezpieczenia zdrowotnego z dotychczasowym kodem tytułu ubezpieczenia, aby następnie powtórnie zgłosić się do tego ubezpieczenia na druku ZUS ZZA, ale już z nowym kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 05 80 X X.

W deklaracji ZUS DRA sporządzonej za miesiąc, w którym korzysta ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej, powinien wtedy wykazać:

• zerowe składki na ubezpieczenia społeczne oraz zerową podstawę ich wymiaru, ponieważ za cały miesiąc przysługuje mu zasiłek macierzyński,
   
• pełną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zerową składkę zdrowotną (przykład 3).

Preferencje dla niepełnosprawnych

Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, w przypadku gdy osoba ta:

• uzyskuje przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub
   
• opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Z kolei, zgodnie z art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej, składka na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności jest opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, w przypadku gdy osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności uzyskuje przychód jedynie z tego tytułu (przykład 4).

Na podstawie tego przepisu, osoba prowadząca pozarolniczą działalność może opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości obniżonej do wysokości należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, w przypadku gdy:

• została zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności,
   
• uzyskuje przychód jedynie z tytułu działalności.

Ulgi tej nie stosuje się do osób, które opłacają podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej.