Z powodu niezdolności do samodzielnej egzystencji matki dziecka

Pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli:

• pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-inny członek najbliższej rodziny,
   
• przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka albo ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową (art. 180 § 6 K.p.).

Pojęcie najbliższego członka rodziny nie zostało sprecyzowane w przepisach Kodeksu pracy, ani w art. 29 ust. 5 ustawy zasiłkowej, do której odsyła art. 175¹ K.p. Zdaniem niektórych autorów, takie nieostre określenie adresata normy prawnej należy uznać za zaletę, gdyż wprowadza pewną elastyczność, mogącą przyczynić się do zapewnienia ciągłości opieki nad niemowlęciem. Wskazówkę w zakresie grona osób uprawnionych zawiera art. 32 ust. 2 ustawy zasiłkowej określający członków rodziny, którymi pracownik może opiekować się podczas choroby z prawem do zasiłku. Przepis ten wymienia małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat. Ojciec dziecka musi przy tym spełnić wymóg wychowywania dziecka, co oznacza, że nie może przejąć uprawnień ojciec pozbawiony praw rodzicielskich.

Uwaga! Wobec braku warunku wyłączającego, żadna z wymienionych osób nie posiada pierwszeństwa w korzystaniu z uprawnień do opieki nad dzieckiem w ramach urlopu macierzyńskiego albo prawa do zasiłku po przerwaniu działalności zarobkowej.

Pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 7 K.p.).

Pracownica niezdolna do samodzielnej egzystencji w dniu 15 listopada 2018 r. urodziła dziecko, którym nie jest w stanie samodzielnie się opiekować. Ojciec dziecka prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, jednak nie zajmuje się wychowywaniem dziecka. Chęć zaopiekowania się dzieckiem zgłosiła natomiast matka pracownicy, która podlega ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy zlecenia. Nie ma przeszkód, aby od 10 stycznia 2019 r. (po upływie pierwszych 8 tygodni, licząc od dnia porodu) do 3 kwietnia 2019 r. (do wyczerpania 20 tygodni) dzieckiem zaopiekowała się jego babcia, o ile przerwie wykonywanie pracy w ramach umowy zlecenia. W okresie tym nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego, w okolicznościach wskazanych wyżej, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest związany tym wnioskiem (art. 180 § 8 K.p.).

Jak wynika z § 7 rozporządzenia w sprawie dokumentacji, w przypadku rezygnacji z urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, zainteresowana składa wniosek zawierający dane analogiczne jak w przypadku rezygnacji z urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach po porodzie. Załącza do niego:

• kopię wniosku pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny o udzielenie pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo kopię oświadczenia ubezpieczonego-ojca dziecka albo ubezpieczonego-innego członka najbliższej rodziny o przerwaniu działalności zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego,
   
• kopię prawomocnego orzeczenia o niezdolności pracownicy do samodzielnej egzystencji (por. pkt 2.1.).

Części urlopu macierzyńskiego po rezygnacji przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego lub po zaprzestaniu przez ubezpieczoną legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji pobierania zasiłku po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni, pracodawca udziela, odpowiednio pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny, na jego pisemny wniosek. Wniosek należy złożyć w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny (art. 180 § 9 K.p.).

Jak wynika z § 8 rozporządzenia w sprawie dokumentacji, wniosek w powyższej sprawie powinien zawierać:

• imię i nazwisko pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny,
   
• imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka (dzieci), na które ma być udzielona pozostała część urlopu macierzyńskiego,
   
• oświadczenie pracownika o okresie urlopu macierzyńskiego albo o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi części urlopu macierzyńskiego, wykorzystanych przed porodem,
   
• wskazanie okresu, na który ma być udzielona pozostała część urlopu macierzyńskiego.

Do wniosku dołącza się skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci), w wymaganych okolicznościach przetłumaczony (patrz pkt 2.1.) albo kopie tych dokumentów, a ponadto oświadczenie pracownicy o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo oświadczenie ubezpieczonej-matki dziecka o zamiarze rezygnacji z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi pozostałej części urlopu macierzyńskiego.