Kwota wolna od potrąceń ustalana z wynagrodzenia zleceniobiorcy

Wynagrodzenie zleceniobiorcy zostało zajęte przez komornika na poczet należności alimentacyjnych i niealimentacyjnych. Jak ustalić kwotę wolną od potrąceń dla tego zleceniobiorcy i w jakiej kolejności oraz wysokości potrącać wskazane należności?

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega ochronie przed potrąceniami, w tym należności egzekwowanych, uregulowanej w art. 87 i nast. K.p. (art. 833 § 1 K.p.c.). W takim samym zakresie z ochrony korzystało wynagrodzenie ze zlecenia, o ile spełniało warunki wymienione w art. 833 § 2 K.p.c., tj. miało charakter świadczenia powtarzającego się, którego celem było zapewnienie utrzymania. Na mocy nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz. U. poz. 771 ze zm.), ta grupa świadczeń od 1 stycznia 2019 r. zyskała wyodrębnioną ochronę przed potrąceniami.

Przepisy art. 87 i art. 87¹ K.p. stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną (nowy § 2¹ w art. 833 K.p.c.).

Celem wymienionej regulacji jest wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych na gruncie dotychczasowego art. 833 § 2 K.p.c. Zwłaszcza, że: "(...) osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, choć stanowią niemały odsetek zatrudnionych, z punktu widzenia uprawnień pracowniczych i tak są w znacznie gorszej sytuacji niż osoby zatrudnione na umowę o pracę. Tym samym w zakresie zapewnienia im minimum egzystencji i ochrony przed egzekucją należało w sposób jednoznaczny zrównać je z osobami mającymi status pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy (...)" (z uzasadnienia do projektu ustawy o komornikach sądowych, dostępnego na stronie internetowej www.sejm.gov.pl).

Przy dokonywaniu potrąceń na poczet egzekucji należności alimentacyjnych stosuje się jedno ograniczenie w postaci dopuszczalnej kwoty potrącenia - nie więcej niż 3/5 wynagrodzenia po odliczeniach składkowo-podatkowych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania.

Natomiast przy potrącaniu należności niealimentacyjnych stosuje się:

• maksymalną kwotę potrącenia (1/2 wynagrodzenia po odliczeniach składkowo-podatkowych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania) oraz
   
• kwotę wolną od potrąceń (równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy - w 2019 r. 2.250 zł miesięcznie - po odliczeniach składkowo-podatkowych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania).

Pomimo iż zleceniobiorcy objęci są odrębną stawką wynagrodzenia minimalnego (od 1 stycznia 2019 r. wynosi ona 14,70 zł/godz.), stosuje się do nich w całości przepisy dotyczące "pracowniczej" kwoty wolnej. Takie stanowisko zajęło Ministerstwo Sprawiedliwości, dodając, że dotyczy to też ograniczenia kwoty wolnej do liczby przepracowanych godzin. Jak wyjaśnił resort sprawiedliwości w piśmie z dnia 27 sierpnia 2018 r., będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa: "(...) wynagrodzenie zleceniobiorcy pod względem dokonywania potrąceń może być traktowane podobnie jak wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę w zakresie granicy potrącenia oraz zastosowania kwoty wolnej od potrąceń, pod warunkiem, że uzyskiwane wynagrodzenie, które podlega egzekucji, stanowi jedyne źródło utrzymania dłużnika, a uzyskiwane świadczenie ma charakter powtarzający się. W sytuacji, gdy zleceniobiorca wykazał powyższe okoliczności, a w danym miesiącu przepracował 100 godzin, w drodze analogii należałoby przyjąć, iż kwoty wolne ulegają obniżeniu jak przy zatrudnieniu na część etatu - zgodnie z art. 87¹ § 2 K.p. (...)".

Rozpatrując zbieg tytułów potrąceń, należy pamiętać, że przepisy ustanawiają ich hierarchię, a ponadto w większości przypadków różnicują wysokość kwoty wolnej. Według niej należy też badać możliwości potrącenia, w tym zachowania kwoty wolnej w wysokości obowiązującej odpowiedni rodzaj należności.

Jeżeli chodzi o zbieg potrąceń, to w kwestii tej wypowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej w piśmie nadesłanym do naszego Wydawnictwa dnia 2 września 2014 r., w którym uznało, że: "(...) gdy zachodzi zbieg potrąceń należności alimentacyjnych oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych, to w pierwszej kolejności potrąca się należności alimentacyjne w granicach trzech piątych wynagrodzenia bez kwoty wolnej od potrąceń (w wysokości minimalnego wynagrodzenia). Dopiero po potrąceniu sumy na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych pracodawca może dokonać potrącenia sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne, także w granicach trzech piątych wynagrodzenia, lecz do kwoty minimalnego wynagrodzenia (kwoty wolnej od potrąceń). (...)".