Nadgodziny średniotygodniowe

Praca w godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy wystąpi, jeśli pracownik wypracuje więcej niż przeciętnie 40 godzin na tydzień w skali okresu rozliczeniowego. Nadgodzinami średniotygodniowymi nie będzie jednak skutkować każde przekroczenie norm czasu pracy. Nie są nimi nadgodziny wynikające z przekroczenia dobowej normy czasu pracy lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy. Są to tzw. nadgodziny dobowe, które rozlicza się w pierwszej kolejności (art. 151¹ § 2 K.p.) - wraz z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym wystąpiły poza przypadkami, gdy są one rekompensowane czasem wolnym. Ustalenia, czy doszło do przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy, dokonuje się po zakończeniu okresu rozliczeniowego, gdyż dopiero wtedy można porównać liczbę godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika, z obowiązującym w danym okresie rozliczeniowym wymiarem czasu pracy.

Metoda ustalania nadgodzin średniotygodniowych

W praktyce można spotkać się z dwiema metodami ustalania, czy doszło do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Mniej precyzyjna jest ta prezentowana wcześniej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Zakładała ona, że po odjęciu od liczby faktycznie przepracowanych godzin sumy stwierdzonych nadgodzin dobowych, pracodawca powinien odjąć iloczyn 8 godzin i liczby dni wystających poza pełne tygodnie okresu rozliczeniowego, a następnie pozostały wynik podzielić przez liczbę pełnych tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym. Jeśli działanie to da wynik wyższy niż 40, to wówczas dochodzi do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Liczba nadgodzin średniotygodniowych, to zdaniem MPiPS, iloczyn liczby tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym i liczby godzin, o którą przekroczono powyższe 40 godzin. Wadą tego rozwiązania jest to, że nie uwzględnia ono wpływu świąt przypadających w innym dniu niż niedziela na wymiar czasu pracy, który zgodnie z art. 130 § 2 K.p., ulega obniżeniu o 8 godzin za każdy taki dzień.

Z uwagi na to metodą, która się upowszechniła jest ta przedstawiona przez Państwową Inspekcję Pracy. Wymaga ona w pierwszym etapie odjęcia od faktycznego czasu pracy w okresie rozliczeniowym nominalnego czasu pracy (wymiaru czasu pracy obliczonego dla okresu rozliczeniowego zgodnie z art. 130 K.p.), a następnie sumy stwierdzonych na bieżąco nadgodzin dobowych. Uzyskany wynik to liczba nadgodzin średniotygodniowych z okresu rozliczeniowego.

Pracownik zatrudniony w miesięcznym okresie rozliczeniowym pracuje od poniedziałku do piątku. W maju 2019 r. przepracuje 196 godzin, w tym 6 nadgodzin dobowych, przy wymiarze czasu pracy obejmującym 168 godzin.

Ustalając, czy doszło do przekroczenia normy średniotygodniowej według metody prezentowanej przez MPiPS, należy dokonać następujących wyliczeń:

• 196 godz. - 6 godz. nadliczbowych dobowych = 190 godz.,
   
• 190 godz. - 24 godz. (tj. 29, 30 i 31 maja jako dni wystające poza pełne tygodnie pomnożone przez 8 godz.) = 166 godz.,
   
• 166 godz. : 4 tyg. = 41,5 godz. (liczba godzin pracy przypadających średnio na jeden tydzień),
   
• 4 tyg. x 1,5 godz. = 6 nadgodz. średniotygodniowych.

Ustalając, czy nastąpiło przekroczenie normy średniotygodniowej według metody prezentowanej przez PIP, należy wykonać następujące wyliczenia:

• 196 godz. - 168 godz. (wymiar czasu pracy w maju) = 28 nadgodz.,
   
• 28 nadgodz. - 6 nadgodz. dobowych = 22 nadgodz. średniotygodniowe.

Zgodnie z powyżej przedstawioną metodą, pracownik otrzyma 100% dodatki za 22 nadgodzin, a nie za 6 nadgodzin jak wychodzi z zastosowania metody prezentowanej przez MPiPS, która nie uwzględnia dwóch dni świątecznych 1 i 3 maja, co przekłada się na mniejszą liczbę stwierdzonych nadgodzin średniotygodniowych.

Obliczanie dodatku za nadgodziny średniotygodniowe

Dopiero po zamknięciu okresu rozliczeniowego można rozstrzygnąć, czy doszło do przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy. Dlatego 100% dodatek do wynagrodzenia jest wypłacany wraz z wynagrodzeniem za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego, a nie tak jak w przypadku dodatku należnego za nadgodziny dobowe po każdym miesiącu, w którym one wystąpiły, chyba że jest on jednocześnie pełnym okresem rozliczeniowym. Zasada ta odnosi się wyłącznie do dodatków za nadgodziny średniotygodniowe, a nie do normalnego wynagrodzenia za pracę powyżej obowiązujących pracownika norm czasu pracy. Normalne wynagrodzenie za faktycznie przepracowane godziny - w tym potencjalne przekroczenia średniotygodniowe - powinno być wypłacane co miesiąc.

W przypadku pracowników wynagradzanych stałą stawką miesięczną, dodatki za nadgodziny ustala się dzieląc takie wynagrodzenie przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Tak stanowi § 4a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 927), dalej rozporządzenia o wynagrodzeniu. W przypadku stosowania dłuższych niż miesięczne okresów rozliczeniowych, ustalając wysokość dodatku za nadgodziny średniotygodniowe dla pracownika wynagradzanego miesięczną stawką wynagrodzenia, należy podzielić tę stawkę przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w ostatnim miesiącu okresu rozliczeniowego. Takie stanowisko w tej sprawie zajęło zarówno Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (por. stanowisko z 20 sierpnia 2008 r. w sprawie obliczania dodatku z tytułu pracy w nadgodzinach, znak DPR-III-079-475/ZN/08), jak i Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy (por. stanowisko z 26 sierpnia 2008 r. w sprawie obliczania dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, znak GPP-306-4560-646/08/PE).

Pracownik zatrudniony w 3-miesięcznych okresach rozliczeniowych wypracował w miesiącach styczeń-marzec br. 16 nadgodzin średniotygodniowych. Jest on wynagradzany stałą stawką miesięczną w kwocie 3.000 zł.

Wysokość dodatku za nadgodziny średniotygodniowe powinna zostać ustalona w następujący sposób: 3.000 zł : 168 godz. = 17,86 zł (168 godz. to wymiar czasu pracy w marcu 2019 r.). W efekcie tytułem dodatków za 16 nadgodzin średniotygodniowych pracownik powinien otrzymać wraz z pensją za marzec 285,76 zł, tj. 16 godz. x 17,86 zł = 285,76 zł.