Planowanie pracy na zmiany

Niektóre branże wymagają zapewnienia świadczenia usług lub utrzymywania produkcji w sposób nieprzerwany przez 7 dni w tygodniu i 24 godziny na dobę. Wybór dogodnych rozwiązań z zakresu czasu pracy jest w tym przypadku ograniczony. Proponowany przez ustawodawcę system pracy w ruchu ciągłym (art. 138 K.p.) nie jest szczególnie atrakcyjny, gdyż pracodawcę ogranicza krótki, jedynie 4-tygodniowy okres rozliczeniowy. Z uwagi na to większość firm, które muszą planować pracę we wszystkie dni kalendarzowe i dodatkowo przez całą dobę rozważają przeważnie podstawowy czas pracy w połączeniu z pracą na 3 zmiany, lub system równoważny zakładający podział pracy na 2 zmiany. Niezależnie od tego, czy wybór padnie na podstawowy, czy równoważny czas pracy, zapewnienie ciągłości pracy zakładu lub danego działu będzie wymagało utworzenia 5 brygad. Przy ograniczeniu się do 4 brygad pracodawca nie uniknie konieczności planowania pracownikom nadgodzin, co w dłuższym okresie niewątpliwie zostanie uznane za wykroczenie.

Stacja benzynowa stosuje pracę na 3 zmiany w ramach systemu podstawowego i miesięcznych okresów rozliczeniowych. W kwietniu 2019 r. przypada 720 godzin pracy. Jeśli pracodawca stworzył 4 brygady, każda z nich mogła przepracować zgodnie z wymiarem 168 godzin, co daje łącznie 672 godziny. To oznacza, że po zaplanowaniu pełnego wymiaru każdej z 4 brygad pozostanie 48 nierozplanowanych godzin, których nie da się obsadzić bez konieczności planowania pracownikom nadgodzin, chyba że pracownicy rotacyjnie będą korzystać z różnych dni wolnych, co wiąże się z "rozbiciem" brygady.

Uwaga! Jeszcze więcej pracy dla piątej brygady wystąpi w miesiącach takich jak czerwiec i listopad 2019 r., w których z uwagi na niski wymiar czasu pracy (152 godz.) podstawowe 4 brygady będą w stanie wypracować łącznie 608 godzin, więc piąta brygada będzie musiała wypełnić pozostałe 112 godzin.

Stacja benzynowa z poprzedniego przykładu utworzyła piątą brygadę, złożoną z pracowników zatrudnionych na 1/4 etatu. Planując im pracę w lipcu 2019 r. pracodawca może ułożyć następujący rozkład:

Pracownicy brygady 1 i 4 mają zaplanowane po 23 dni pracy, każdy w wymiarze 8 godzin, co łącznie daje 184 godziny pracy zgodnie z wymiarem czasu pracy w lipcu br. Z uwagi na wysoki wymiar czasu pracy piąta brygada pełni w tym miesiącu funkcję pomocniczą - można jej zaplanować zaledwie jedną 8-godzinną dniówkę, więc dodatkowe godziny mogą wynikać np. z konieczności zastępstwa za pracowników brygady 1 i 4.

Z uwagi na różnice w wymiarach, przekładające się na zmienne zapotrzebowanie na pracę piątej brygady, decydując się na omawiane rozwiązanie w interesie pracodawcy leży maksymalne wydłużenie przyjętego okresu rozliczeniowego. Pozwoli to zbilansować wymiar czasu pracy.

Pełne obłożenie czasu pracy w ramach 7 dni na tydzień i 24 godzin na dobę można uzyskać również korzystając z systemu równoważnego (art. 138 K.p.). Przeważnie obejmuje to planowanie pracy na dwie zmiany po 12 godzin każda, np. od 8⁰⁰ do 20⁰⁰ i od 20⁰⁰ do 8⁰⁰, co ma swoje zalety, gdyż wobec maksymalnego przedłużenia dniówek roboczych pracodawca nie ma problemów z zaplanowaniem pracownikom wymaganej liczby dni wolnych od pracy. Problem pojawia się jednak w przypadkach, gdy z uwagi na absencję pracownika jednej ze zmian rodzi się konieczność zapewnienia zastępstwa.

Elektrociepłownia planuje w sezonie grzewczym pracę obsługi turbiny na dwie zmiany, w ramach systemu równoważnego. Pracownicy wykonują pracę na dwie zmiany, od 6⁰⁰ do 18⁰⁰ lub od 18⁰⁰ do 6⁰⁰. Jeśli jeden z pracowników drugiej zmiany zgłosi urlop na żądanie lub np. poinformuje pracodawcę o chorobie, ma on tylko 1 godzinę na zorganizowanie zastępstwa - wezwanie innego pracownika z wolnego.

Pracownik pierwszej zmiany może bowiem przepracować maksymalnie 1 nadgodzinę pozostając w pracy do 19⁰⁰, gdyż następnie musi rozpocząć 11-godzinny odpoczynek dobowy. W tym kontekście system podstawowy i planowanie pracy na 3 zmiany daje pracodawcy znacznie większą elastyczność, gdyż bez ryzyka naruszenia przepisów może on zobowiązać do pozostania w pracy o 4 godziny dłużej pracownika wcześniejszej zmiany oraz wezwać do pracy o 4 godziny wcześniej pracownika kolejnej zmiany, w ten sposób wypełniając lukę w obsadzie stanowiska. Tym samym system podstawowy daje pracodawcy alternatywę dla wzywania pracownika z wolnego w sytuacjach rodzących konieczność zapewnienia zastępstwa za nieobecnego pracownika.