Kontrola w 2020 r. rocznej kwoty granicznej

Bieżącą kontrolę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe zasadniczo prowadzi płatnik składek (np. pracodawca). Ma to miejsce jednak wtedy, gdy pracownik jest zatrudniony tylko w jego zakładzie pracy. Wtedy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe są za niego regulowane do ZUS wyłącznie przez tego płatnika. W takiej sytuacji źródłem informacji, na podstawie której pracodawca zaprzestaje dalszego ich opłacania (z powodu osiągnięcia przez pracownika rocznego limitu podstawy ich wymiaru), jest posiadana przez niego własna dokumentacja płacowa. Takiej możliwości nie ma już płatnik, którego pracownik jest też zatrudniony w innej firmie. Wtedy składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe są za taką osobę opłacane przez dwóch różnych płatników. Nie są oni w stanie pilnować pracownikowi wysokości podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia, aby nie dopuścić do przekroczenia ustalonej dla nich kwoty granicznej. Obowiązek przedmiotowej kontroli spoczywa wówczas wyłącznie na pracowniku. Jego zadaniem jest zatem poinformowanie o osiągnięciu kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych wszystkich swoich płatników.

W treści takiej informacji pracownik powinien wskazać m.in.:

• łączny przychód uzyskany od początku roku kalendarzowego do miesiąca poprzedzającego miesiąc przekroczenia oraz
   
• wysokość przychodu uzyskanego w miesiącu przekroczenia u drugiego płatnika.

Ponadto w składanej informacji pracownik może wskazać, aby podstawę wymiaru tych składek pomniejszył (do kwoty niepowodującej przekroczenia jej rocznej granicy) tylko jeden z zatrudniających go pracodawców. Jeśli ten pracodawca wyrazi na to zgodę, tylko on dokona odpowiedniego zmniejszenia podstawy wymiaru tych składek. Natomiast pozostali pracodawcy w dokumentach rozliczeniowych sporządzonych za pracownika za miesiąc, w którym ma to miejsce (a także za kolejne miesiące, aż do końca danego roku kalendarzowego), wykażą zerową podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych oraz zerowe składki.

Jeżeli w zawiadomieniu otrzymanym od pracownika nie będzie takiej informacji, to każdy z zatrudniających go pracodawców (jako płatnik składek) we własnym zakresie powinien ustalić właściwą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, niepowodującą przekroczenia jej rocznego limitu, na podstawie wzoru:

x = (a × c) : b

a : b = x : c

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

W taki sposób każdy z pracodawców ustali właściwą dla siebie kwotę przekroczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe tego pracownika. Po jej odjęciu od pełnej podstawy, uzyskana kwota będzie stanowiła tzw. podstawę po pomniejszeniu, od której każdy z pracodawców powinien naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Ważne jest, aby pracownik przed zawiadomieniem wszystkich płatników składek o osiągnięciu rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe dokładnie sprawdził swoje obliczenia. Gdy popełni w nich błąd, w efekcie czego płatnicy np. za wcześnie zaprzestaną naliczać i potrącać za niego składki na te ubezpieczenia, to na ich kontach w ZUS powstanie niedopłata z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Wtedy odpowiedzialność za to spoczywa wyłącznie na pracowniku. Wynika to z art. 19 ust. 6 ustawy systemowej, który stanowi, że za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odpowiada ubezpieczony. W takim przypadku pracownik jest zobowiązany dokonać spłaty powstałego zadłużenia. Co istotne, spłacie podlega nie tylko należność dotycząca składek (w części finansowanej zarówno przez pracownika, jak i płatnika), ale również powstałych z tego tytułu ewentualnych odsetek za zwłokę. Gdy pracownik będzie uchylał się od spłaty powstałego zadłużenia w składkach, to zostanie wydana w tej sprawie decyzja zobowiązująca go do jego uregulowania. Z pisma ZUS udostępnionego naszemu Wydawnictwu w dniu 26 czerwca 2014 r. wynika m.in., że: "(...) skutkami błędnego oświadczenia nie może zostać obciążony płatnik składek. Oznacza to, iż w sytuacji niewywiązania się z obowiązku uregulowania należności przez ubezpieczonego, Zakład będzie zobowiązany do wydania decyzji ubezpieczonemu, zobowiązującej go do spłaty należności. Po jej uprawomocnieniu, należności te będą zatem mogły być egzekwowane od ubezpieczonego, a następnie zaksięgowane na koncie płatnika składek".

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949)

Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1482 ze zm.)