Składanie korespondencji w ramach umowy o dzieło

Prowadzę firmę windykacyjną. Zatrudniam w ramach umowy zlecenia osobę przygotowującą merytorycznie korespondencję do dłużników. W miesiącu wysyłamy od kliku do kilkunastu tysięcy listów. Chcę z tą samą osobą nawiązać współpracę, w ramach której będzie przez kilka dni w miesiącu składać pisma do kopert i je adresować. Zamierzam co miesiąc zawierać nową umowę o dzieło w tym przedmiocie. Czy jako pracodawcy grożą mi z tego tytułu jakieś konsekwencje? Jak przekwalifikowanie umowy o dzieło w umowę o pracę lub o świadczenie usług przełoży się na podleganie ubezpieczeniom w ZUS osoby, o której mowa?

Sytuacja przedstawiona przez Czytelnika rodzi wiele pytań co do poprawności konstrukcji zawartych umów. Niezależnie bowiem od wątpliwości związanych z możliwością uznania stosunku prawnego pomiędzy stronami za umowę o pracę, problematyczna jest także możliwość zawarcia umowy o dzieło.

Umowa o dzieło jest umową rezultatu, która uregulowana jest w przepisach Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 627 K.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Celem umowy o dzieło jest osiągnięcie przez strony konkretnego rezultatu, a nie wykonywanie określonych czynności.

Zatem jeżeli w ramach umowy o dzieło wykonawca jedynie składa pisma do kopert i je adresuje, to (jeśli umowa taka nie ma charakteru umowy o pracę), w rzeczywistości strony wiąże umowa o świadczenie usług. Przedmiotem umowy jest bowiem wykonywanie konkretnych czynności.

Należy pamiętać, iż zgodnie z zasadami wykładni umów, w tym z treścią art. 65 § 2 K.c., w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Tak więc w przypadku kontroli ze strony ZUS umowa o dzieło może zostać zakwalifikowana jako umowa o świadczenie usług lub o pracę (w zależności od okoliczności wykonywania pracy), co wywoła konsekwencje także w sferze składkowej.

Analizując przedstawioną sytuację w świetle prawa pracy należy zasygnalizować, że w omawianej sprawie zachodzą wątpliwości nie tylko co do tego, czy prace związane ze składaniem korespondencji mogą być wykonywane w ramach umowy o dzieło, ale także czy stron nie łączy w rzeczywistości stosunek pracy. Rozstrzygnięcie będzie zależeć od sposobu wykonywania pracy, a w szczególności od tego, czy praca ta będzie wykonywana w warunkach podporządkowania pracowniczego.

Jak stanowi art. 22 § 1 Kodeksu pracy wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę i za wynagrodzeniem, jest pracą w ramach stosunku pracy. Co więcej, zgodnie z art. 22 § 1¹ K.p. zatrudnienie w takich warunkach jest stosunkiem pracy bez względu na nazwę łączącej strony umowy. Zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy wskazanych w wyżej przytoczonym art. 22 §1 K.p., jest niedopuszczalne. Zawarcie umowy cywilnoprawnej w takiej sytuacji podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł na podstawie art. 281 pkt 1 K.p.

Jeżeli więc składanie i adresowanie korespondencji będzie odbywało się w określonym przez zatrudniającego przedziale czasowym i zgodnie z ustalonym grafikiem oraz w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, to już z tych względów zachodzi prawdopodobieństwo uznania umów o dzieło za umowę o pracę. Jeśli do tego praca świadczona będzie w warunkach podporządkowania służbowego (co jest najważniejszym wyznacznikiem stosunku pracy), to prawdopodobieństwo to jeszcze wzrasta.

W razie ustalenia stosunku pracy zatrudniający może być zobowiązany do zwrotu (wyrównania) pracownikowi wszystkich świadczeń, które powinien zapewnić w związku z zatrudnieniem pracowniczym.

Jeżeli w rozpatrywanej sprawie ustalone zostanie, że zawierane umowy o dzieło w rezultacie były umowami o pracę, to osoba, o której mowa, z racji jej wykonywania podlegać będzie obligatoryjnie ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS.

Co więcej, ubezpieczeniom tym w taki sposób będzie ona również podlegać z tytułu wykonywanej umowy zlecenia. W sytuacji bowiem, gdy zleceniobiorca ma zawartą umowę zlecenia m.in. z własnym pracodawcą, to ubezpieczeniom w ZUS ze zlecenia podlega w sposób i na zasadach przewidzianych dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Ustawodawca dla celów ZUS rozszerzył bowiem definicję pracownika, co wynika z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z jego brzmieniem za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Oznacza to, że Czytelnik po przekwalifikowaniu umowy o dzieło na umowę o pracę powinien sporządzić za osobę, o której mowa, odpowiednie dokumenty ubezpieczeniowe do ZUS. Ponadto zobowiązany jest uregulować za nią zaległe składki wraz z należnymi z tego tytułu odsetkami za zwłokę. Do tej pory opłacał je wyłącznie z umowy zlecenia na zasadach właściwych dla zleceniobiorców.

Inaczej będzie, gdy okoliczności sprawy wskażą, że umowa o dzieło była de facto umową o świadczenie usług. Wtedy z osobą, o której mowa, Czytelnik będzie miał zawarte jednocześnie dwie umowy cywilnoprawne - zlecenia i o świadczenie usług. Nie ma wątpliwości co do tego, że z każdej z nich obowiązkowe będzie dla zleceniobiorcy ubezpieczenie zdrowotne. Dla ustalenia natomiast obowiązku ubezpieczeń społecznych istotne znaczenie ma wysokość jego miesięcznego przychodu z tych umów. Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorca, dla którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (tj. oskładkowany przychód) w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z innych tytułów (tu: z kilku umów cywilnoprawnych), podlega obligatoryjnie tym ubezpieczeniom również z tych innych tytułów.

Zasady tej nie stosuje się wtedy, gdy łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia lub z innych tytułów (innych umów) osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia.