Szkolenie w zakresie bhp

Pracownik zanim zostanie dopuszczony do pracy powinien odbyć wstępne szkolenie bhp. Warunkiem jej wykonywania jest bowiem nie tylko posiadanie odpowiednich kwalifikacji i umiejętności, ale również dostateczna znajomość przepisów i zasad związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w sytuacji, gdy podejmuje on pracę na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

Ponadto obowiązkiem pracodawcy jest zaznajamianie pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac oraz wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bhp na stanowiskach pracy.

Szkolenia w zakresie bhp należy prowadzić w godzinach pracy. Jeżeli nie ma możliwości zorganizowania szkolenia w rozkładowych godzinach pracy danego pracownika, to czas szkolenia odbywającego się poza tymi godzinami uznaje się za czas pracy z prawem do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych. Szkolenia bhp finansuje pracodawca.

Mogą być one organizowane i prowadzone przez pracodawców lub na ich zlecenie przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej. Szkolenie ma zapewnić uczestnikom:

• zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy, które mogą powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi działaniami zapobiegawczymi,
• poznanie przepisów oraz zasad bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bhp,
• nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, zasad udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

Szkolenie bhp jest prowadzone jako szkolenie wstępne i szkolenie okresowe.

Szkolenie wstępne

Wstępne szkolenia bhp są przeprowadzane w formie instruktażu i obejmują:

• szkolenie wstępne ogólne, zwane "instruktażem ogólnym",
• szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane "instruktażem stanowiskowym".

Instruktaż ogólny przechodzą przed dopuszczeniem do pracy wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy, a także studenci na praktykach i uczniowie zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu. Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bhp lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:

• pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,
• pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa powyżej,
• ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, pod warunkiem posiadania odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia zawodowego oraz przeszkolenia w zakresie metod prowadzenia instruktażu. Ten rodzaj szkolenia powinien zapewnić uczestnikom zapoznanie się z: 

• czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą,
• sposobami ochrony przed zagrożeniami jakie mogą powodować te czynniki oraz
• metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

Wzór karty szkolenia wstępnego prezentujemy poniżej.

Uwaga! W okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii została dopuszczona możliwość przeprowadzania szkoleń wstępnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa i higieny służby w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, z wyjątkiem instruktażu stanowiskowego:

• pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym,
• pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych,
• pracownika przenoszonego na stanowisko robotnicze albo takie, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych,
• ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

Szkolenia okresowe

Celem szkoleń okresowych jest aktualizacja i ugruntowanie wiedzy w dziedzinie bhp oraz zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi.

Szkolenia okresowe odbywają:

• osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści,
• pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych,
• pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji,
• pracownicy służby bhp i inne osoby wykonujące zadania tej służby,
• pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni powyżej, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych albo z odpowiedzialnością w zakresie bhp.

Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach robotniczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, nie rzadziej niż raz w roku. Natomiast szkolenie okresowe pracodawców, osób kierujących pracownikami, pracowników inżynieryjno-technicznych, służby bhp i innych, których praca wiąże się ze szczególnym narażeniem, powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż raz na 5 lat. W przypadku pracowników administracyjno-biurowych szkolenia okresowe powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Nie jest wymagane szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka zawodowego wynika, że jest to konieczne.

Pracodawca, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, ustala częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywania pracy. Pierwsze szkolenie okresowe osób będących pracodawcami oraz innych kierujących pracownikami należy przeprowadzić w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia przez nich pracy na tych stanowiskach, natomiast pozostałych osób w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Szkolenie okresowe również kończy się egzaminem sprawdzającym, przeprowadzanym przez organizatora szkolenia, który potwierdza jego odbycie wydając stosowne zaświadczenie (wzór określają odrębne przepisy). Odpis zaświadczenia jest przechowywany w aktach osobowych pracownika.

Uwaga! W przypadku, gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy lub bezpieczeństwa i higieny służby przypada w:

• okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii lub
• okresie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo stanu epidemii

termin ten wydłuża się do 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo stanu epidemii.

Szkolenie zatrudnionych na podstawie umów cywilnych

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie tylko pracownikom, ale również osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy. Z kolei niektóre powinności pracownicze dotyczą także osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakresie określonym przez pracodawcę.

Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy: "Jeśli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów pracy jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy - pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom" (pismo Departamentu Prawnego GIP z 8 sierpnia 2007 r., nr GNP/426/4560-364/07/PE).

Regulacje prawne:

• art. 237³, art. 304, art. 304¹ K.p.,
• rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2020 r. poz. 1327 ze zm.),
• ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1842 z późn. zm.).