Wymogi dla pomieszczeń

a) Jadalnie

Jadalnie należą do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Obowiązek zapewnienia pracownikom osobnego pomieszczenia do spożywania posiłków (jadalni) dotyczy pracodawców zatrudniających powyżej dwudziestu pracowników na jednej zmianie. Obowiązek ten nie dotyczy zakładów pracy, w których wykonywane są prace wyłącznie o charakterze biurowym. W przypadku gdy pracownicy narażeni są na kontakt ze szkodliwymi środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, materiałami biologicznie zakaźnymi albo przy pracach szczególnie brudzących, należy zapewnić im jadalnie nawet wtedy, gdy poziom zatrudnienia nie osiąga 20 pracowników.

Ogólne przepisy bhp wyróżniają następujące typy jadalni:

• typ I - jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych,
• typ II - jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych i wydawania napojów,
• typ III - jadalnia z zapleczem - przeznaczona do spożywania posiłków profilaktycznych, przy czym jest dopuszczalne łączenie jadalni typu II i III.

Powierzchnia jadalni nie powinna być mniejsza niż 8 m², a na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 1,1 m² powierzchni. Dla każdego pracownika spożywającego posiłek w jadalni należy zapewnić indywidualne miejsce siedzące przy stole. Jadalnia powinna być wyposażona w umywalki w ilości nie mniejszej niż jedna umywalka na dwadzieścia miejsc siedzących w jadalni, lecz nie mniej niż jedna umywalka. Przy każdej umywalce powinny znajdować się ręczniki jednorazowe lub powinna być zainstalowana suszarka do rąk. W jadalni powinny być zainstalowane urządzenia do podgrzewania przez pracownika posiłku własnego oraz zlewozmywaki dwukomorowe w ilości jeden zlewozmywak na dwadzieścia miejsc w jadalni, ale nie mniej niż jeden zlewozmywak. W jadalniach typu I i II lub przy nich powinny znajdować się indywidualne zamykane szafki przeznaczone do przechowywania w higienicznych warunkach własnego posiłku pracownika. Dla pracowników zatrudnionych przy wykonywaniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substancjami albo materiałami zakaźnymi lub trującymi powinny być urządzone oddzielnie jadalnie niedostępne dla innych pracowników. Jadalnia taka powinna być oddzielona od pomieszczeń pracy pomieszczeniem izolującym, w którym należy urządzić miejsca do pozostawienia odzieży ochronnej oraz zainstalować umywalki z ciepłą bieżącą wodą. Dopuszczalne jest łączenie jadalni typu II i III.

Regulacje prawne:

• § 111 ogólnych przepisów bhp,
• § 29 i nast. załącznika nr 3 do ogólnych przepisów bhp.

b) Pomieszczenia pracy

Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom pomieszczenia pracy spełniające wymagania dotyczące bhp, odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.

Pomieszczenie pracy jest to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

• łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo utrzymaniem czystości i porządku,
• mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
• jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

Pomieszczenie stałej pracy - jest to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny, a pomieszczenie czasowej pracy - w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić przede wszystkim czystość i porządek, oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza, zabezpieczenie przed wilgocią, nasłonecznieniem, drganiami, innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz warunki do sprawnej ewakuacji.

W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, takie jak: hałas, wysoka temperatura, drgania, promieniowanie, gazy, pyły należy stosować rozwiązania techniczne uniemożliwiające ich przedostawanie się do innych pomieszczeń oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny znajdować się poniżej poziomu otaczającego terenu, chyba że wymaga tego rodzaj produkcji. Jednak poniżej tego poziomu mogą znajdować się pomieszczenia pracy w garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych, pomieszczenia handlowe, usługowe i gastronomiczne w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz obiektach zabytkowych. Taka lokalizacja jest dopuszczalna pod warunkiem zachowania wymagań przepisów techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny gwarantować spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Wysokość pomieszczeń stałej pracy nie może być mniejsza niż:

• 3 m - jeżeli nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
• 3,3 m - jeżeli prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia, wysokość tych pomieszczeń może być obniżona pod warunkiem zastosowania klimatyzacji oraz uzyskania zgody właściwego inspektora sanitarnego,
• 2,5 m - jeżeli przebywa w pomieszczeniu nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego przypada co najmniej po 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia,
• 2,5 m - w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, a hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na każdego pracownika przypada także 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia,
• 2,2 m - w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych i dworcowych, pomieszczeniach usytuowanych na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.

Regulacje prawne:

• art. 214 K.p.,
• § 2, 14 i nast. ogólnych przepisów bhp.

c) Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

Do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się szatnie, umywalnie, natryski, ustępy, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do wypoczynku lub ogrzewania się, pomieszczenia służące do prania, odkażania oraz suszenia i odpylania odzieży roboczej i obuwia. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Pomieszczenia te powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami.

Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do 2,2 m w świetle - w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu.

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higieniczno-sanitarne oraz znajdujące się w nich urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich przez pracowników. Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn. Nie dotyczy to zakładu pracy, w którym jest zatrudnionych do dziesięciu pracowników na jednej zmianie - pod warunkiem zapewnienia możliwości osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń.

Jeżeli w zakładzie pracy takiego pracodawcy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, to miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.

Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dojść do nich - do potrzeb i możliwości tych pracowników wynikających ze zmniejszonej sprawności, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.

Regulacje prawne:

• § 2 pkt 2 ogólnych przepisów bhp,
• § 1-5 załącznika nr 3 do ogólnych przepisów bhp,
• rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2019 r. poz. 1065 z późn. zm.).

d) Palarnie tytoniu

Pracodawcy nie mają obowiązku urządzania palarni, co wynika z faktu, iż zakaz palenia wyrobów tytoniowych obowiązuje między innym w pomieszczeniach zakładów pracy, a palarnie nie są już w rozumieniu ogólnych przepisów bhp pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi.

Zakaz palenia obowiązuje ponadto:

• na terenie zakładów leczniczych podmiotów leczniczych i w pomieszczeniach innych obiektów, w których są udzielane świadczenia zdrowotne,
• na terenie jednostek organizacyjnych systemu oświaty, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, o których mowa w przepisach o pomocy społecznej,
• na terenie uczelni,
• w pomieszczeniach zakładów pracy,
• w pomieszczeniach obiektów kultury i wypoczynku do użytku publicznego;
• w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych,
• w środkach pasażerskiego transportu publicznego oraz w obiektach służących obsłudze podróżnych,
• na przystankach komunikacji publicznej,
• w pomieszczeniach obiektów sportowych,
• w ogólnodostępnych miejscach przeznaczonych do zabaw dzieci,
• w innych pomieszczeniach dostępnych do użytku publicznego.

Palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) wyposażonych w dostateczną ilość popielniczek. Za "palarnię" uważa się wyodrębnione konstrukcyjnie od innych pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych pomieszczenie, odpowiednio oznaczone, służące wyłącznie do palenia wyrobów tytoniowych, w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych, lub papierosów elektronicznych, zaopatrzone w wywiewną wentylację mechaniczną lub system filtracyjny w taki sposób, aby dym tytoniowy, para z papierosów elektronicznych lub substancje uwalniane za pomocą nowatorskiego wyrobu tytoniowego nie przenikały do innych pomieszczeń.

Pracodawca - jako podmiot zobowiązany do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, może zakazać w regulaminie pracy palenia tytoniu na terenie całego zakładu pracy. Dopuszczalne jest również wpisanie w regulaminie kar porządkowych i ograniczanie premii za naruszanie zakazu palenia w czasie pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest także informowanie o zakazie palenia wyrobów tytoniowych. Pracodawca jako właściciel lub zarządzający obiektem (ew. środkiem transportu), w którym obowiązuje zakaz palenia wyrobów tytoniowych, jest obowiązany umieścić w widocznych miejscach odpowiednie oznaczenia słowne i graficzne informujące o zakazie palenia na danym terenie lub w danym środku transportu.

Regulacje prawne:

• ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 276 z późn. zm.).