Służba medycyny pracy

Służba medycyny pracy jako wyodrębniony dział opieki medycznej została powołana w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a także w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w tym kontroli zdrowia pracujących.

Zadania służby medycyny pracy wykonują: lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i inne osoby o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań tej służby. Natomiast jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są:

• podmioty wykonujące działalność leczniczą w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, z wyłączeniem pielęgniarek i położnych wykonujących zawód w formach określonych odrębnymi przepisami,
• wojewódzkie ośrodki medycyny pracy.

Służba medycyny pracy jest właściwa do realizowania zadań m.in. z zakresu:

1) ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności przez:

• współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania pracy mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie,
• współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem,
• udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii, fizjologii i psychologii pracy;

2) sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w szczególności przez:

• wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy,
• orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie,
• ocenę możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki,
• prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej,
• prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą,
• monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka,
• wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą;

3) organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy;

4) inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji, a w szczególności w zakresie:

• informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego,
• wdrażania zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka,
• tworzenia warunków do prowadzenia rehabilitacji zawodowej,
• wdrażania programów promocji zdrowia,
• organizowania pierwszej pomocy przedmedycznej;

5) prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy;

6) gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną.

Służba medycyny pracy realizuje zadania nie tylko wobec pracowników i osób pozostających w stosunku służbowym oraz wykonujących pracę nakładczą, ale również wobec kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów oraz słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, także w stosunku do osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności.

Profilaktyczną opieką zdrowotną służby medycyny pracy mogą być objęte na ich wniosek także inne osoby, w tym osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące.

Powinnością pracodawców wynikającą z ustawy jest zawieranie umów z jednostkami służby medycyny pracy o przeprowadzanie badań profilaktycznych pracowników oraz o inne świadczenia zdrowotne. Koszty przeprowadzania wymienionych badań oraz profilaktycznej opieki zdrowotnej niezbędnej ze względu na warunki pracy ponoszą pracodawcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy i przepisach wydanych na jego podstawie.

Uwaga! W okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo od dnia odwołania stanu epidemii.

Regulacje prawne:

• ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1175 ze zm.).
• art. 12a ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19... (Dz. U. poz. 1842 z późn. zm.), zwanej specustawą.