Dokumentowanie prawa do zasiłku opiekuńczego

Osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu, które nie mogą świadczyć pracy z uwagi na konieczność zapewnienia opieki dziecku lub innemu członkowi rodziny, mogą liczyć na przyznanie prawa do zasiłku opiekuńczego. Świadczenie to przyznawane jest na wniosek ubezpieczonego, do którego niekiedy trzeba dołączyć dodatkowe dokumenty.

Zasiłek opiekuńczy tzw. podstawowy...

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• chorym: dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat, dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat, innym członkiem rodziny,
• dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat i dzieckiem niepełnosprawnym do 18 lat w określonych przez ustawodawcę przypadkach.

Kwestię tę reguluje art. 32 ustawy zasiłkowej.

Dla zasiłku tego ustawodawca przewidział (w art. 33 ustawy zasiłkowej) limit dni do wykorzystania w danym roku kalendarzowym wynoszący, w zależności od tego, nad kim sprawowana jest opieka, odpowiednio 60, 30 lub 14 dni oraz łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny nie więcej niż 60 lub 30 dni, niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku oraz dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

... i w dodatkowym wymiarze

Ubezpieczony ojciec dziecka lub inny członek najbliższej rodziny, który przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, może skorzystać dodatkowo z zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 8 tygodni, niewliczanym do podstawowego limitu tego świadczenia. Jest to możliwe w okolicznościach wskazanych w art. 32a ustawy zasiłkowej, tj. w przypadku, gdy ubezpieczona matka dziecka przed upływem 8 tygodni po porodzie:

• przebywa np. w szpitalu ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem albo
• jest niezdolna do samodzielnej egzystencji lub też
• porzuciła dziecko.

Wypłacany za każdy dzień opieki

Zasiłek opiekuńczy, zarówno w podstawowym, jak i dodatkowym wymiarze, podobnie jak zasiłek chorobowy, za sprawą art. 35 ust. 2 i art. 11 ust. 4 ustawy zasiłkowej, należny jest za każdy dzień sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Nie przysługuje jednak, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny, chyba że opieka sprawowana jest nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat (art. 34 ustawy zasiłkowej).

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy, wprowadzony z dniem 8 marca 2020 r., przysługiwał w okolicznościach, na zasadach i w terminach określonych w art. 4 specustawy w sprawie COVID-19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 1842 ze zm.), a więc m.in. ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom:

• zdrowych dzieci w wieku do lat 8,
• dzieci niepełnosprawnych,
• pełnoletnich osób niepełnosprawnych,

zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad tym dzieckiem lub osobą niepełnosprawną.

Okresy, w których można było skorzystać z tego świadczenia, zostały określone wprost przez ustawodawcę oraz w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów. Rząd po raz ostatni wydłużył okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego rozporządzeniem z dnia 2 czerwca 2021 r. (Dz. U. poz. 1008), które weszło w życie z dniem 7 czerwca 2021 r. Za jego sprawą można było korzystać z tego świadczenia do dnia 25 czerwca 2021 r.

Przedawnienie roszczeń

Roszczenie o wypłatę świadczenia chorobowego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Przy czym, jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia. Natomiast jeśli niewypłacenie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika zasiłku, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.

Wymagana dokumentacja

Zróżnicowanie okoliczności uprawniających do zasiłku opiekuńczego (w podstawowym lub dodatkowym wymiarze albo dodatkowego) oraz (częściowo) warunków uzyskania tego świadczenia przełożyło się na pewne różnice w dokumentach wymaganych dla celów przyznania danego świadczenia, co niekiedy stwarza problem zarówno samym ubezpieczonym, jak i płatnikom składek.

Niewątpliwie w każdym przypadku zasiłek przyznawany jest na wniosek ubezpieczonego.

W świetle § 27 rozporządzenia MRPiPS w sprawie zakresu informacji (...), dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego (w podstawowym lub dodatkowym wymiarze) jest wniosek o zasiłek opiekuńczy, zawierający dane określone w załączniku nr 6 do tego rozporządzenia. ZUS przygotował do wyboru dwa formularze, tj.:

• Z-15A - gdy opieka sprawowana jest nad dzieckiem i
• Z-15B - przy opiece nad chorym członkiem rodziny.

Natomiast dla celów przyznania dodatkowego zasiłku opiekuńczego za wniosek taki uznawane było oświadczenie do uzyskania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, złożone według wzoru opracowanego przez organ rentowy.

Ponadto w każdym przypadku ubiegania się o zasiłek wymagany jest dokument potwierdzający okoliczności uprawniające do tego świadczenia (patrz tabela).