Schorzenia szczególne

W celu prawidłowego określenia uprawnień pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych konieczne jest również określenie tzw. szczególnych schorzeń, czyli pewnych rodzajów niepełnosprawności, z którymi ustawodawca związał określone dodatkowe przywileje w zakresie uzyskiwania dofinansowań do wynagrodzeń tych osób. Mianowicie dodatkowe uprawnienia przysługują pracodawcy zatrudniającemu pracowników, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych.

W art. 21 ust. 4 i 7, art. 22 ust. 1, art. 26a ust. 1b, art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o rehabilitacji jest mowa o osobach niepełnosprawnych o szczególnych schorzeniach. W odniesieniu do schorzeń, o których mowa w:

• art. 21 ust. 4 i 7 ustawy o rehabilitacji, dotyczącym obniżania wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
• art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o rehabilitacji, dotyczącym ustalenia struktury zatrudnienia dla potrzeb statusu zakładu pracy chronionej

ustawodawca nie wskazuje sposobu ich dokumentowania.

Stosownie do dotychczasowej praktyki, potwierdzonej orzecznictwem sądów administracyjnych (por. wyrok WSA w Warszawie z 3 listopada 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 718/09), schorzenia te dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w art. 3, 4a, 5 lub art. 62 ustawy o rehabilitacji, potwierdzającymi niepełnosprawność w rozumieniu tej ustawy, innymi orzeczeniami lub zaświadczeniami lekarskimi.

Natomiast od 1 lipca 2016 r. ustawodawca w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, dotyczącym ustalania, czy pracodawca zalicza się do sprzedających, uprawnionych do wystawiania ulg we wpłatach na PFRON, wskazał, że schorzenia szczególne muszą wynikać z orzeczeń, tak samo jak w przypadku schorzeń szczególnych określonych w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji - dotyczącym dodatkowego przywileju w zakresie uzyskiwania dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych.

Dla potrzeb obliczania stanów zatrudnienia i wskaźników niezbędnych do wyliczenia wysokości wpłaty na PFRON w przypadku zatrudnienia osób niepełnosprawnych legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym ze schorzeniem szczególnie utrudniającym wykonywanie pracy, pracodawca powinien uzyskać od pracownika zaświadczenie od lekarza specjalisty potwierdzające posiadanie takiego schorzenia. Wyjątkiem są orzeczenia, które jednoznacznie potwierdzają wystąpienie schorzeń szczególnych ze wskazanym symbolem niepełnosprawności, tj. 01-U (upośledzenie umysłowe), 04-O (znaczne upośledzenie widzenia - ślepota oraz niedowidzenie) oraz 06-E (epilepsja).

Zaświadczenie powinno zawierać pieczęć podmiotu leczniczego, imię i nazwisko oraz PESEL osoby niepełnosprawnej (lub inny numer identyfikacyjny), pieczęć i podpis lekarza specjalisty oraz informację, że u osoby tej stwierdzono co najmniej jedno ze schorzeń określonych w rozporządzeniu z dnia 18 września 1998 r.

Uwaga! Orzeczenie z symbolem przyczyny niepełnosprawności 02-P (choroba psychiczna) nie potwierdza występowania schorzenia szczególnego jakim jest przewlekła choroba psychiczna. Występowanie tego schorzenia szczególnego należy potwierdzić zaświadczeniem lekarza specjalisty.

Sposób dokumentowania szczególnych schorzeń, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji, wynika z objaśnień nr 8 do formularza INF-D-P. Osobami o szczególnych schorzeniach są osoby, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję (schorzenia te dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w ustawie o rehabilitacji lub innymi orzeczeniami) oraz osoby niewidome.

W kwestii kogo należy zaliczyć do osób niewidomych, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych na stronie internetowej www.niepelnosprawni.gov.pl wyjaśniło, że: "Na gruncie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej (...) brak jest definicji pojęcia osoba niewidoma. Natomiast zgodnie z § 32 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (...) przy kwalifikowaniu do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez choroby narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni.

Standardy postępowania dla lekarzy orzeczników - członków składów orzekających, określające związek przyczynowy pomiędzy jednostką chorobową a zakresem ograniczeń funkcjonalnych osoby orzekanej (opracowane przez zespół specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny i przeznaczone do użytku wewnętrznego) - za całkowicie niewidomą uznają osobę, która nic nie widzi i nie ma poczucia światła. Dla celów społeczno-prawnych rozróżnia się różne stopnie utraty wzroku:

• osoba bez poczucia światła - całkowicie niewidoma;
• osoba, której ostrość wzroku oka lepszego po korekcji szkłami nie przekracza 2,5/50 lub 3/60 (0,05);
• osoba z ograniczonym polem widzenia poniżej 20 stopni, niezależnie od zachowanej ostrości wzroku - prawie niewidoma.

W celu orzeczenia stopnia niepełnosprawności w schorzeniach wzroku ocenia się przede wszystkim stopień obniżenia ostrości wzroku i zwężenia pola widzenia. I tak:

• do lekkiego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, u których ostrość wzroku w oku lepszym i po korekcji wynosi nie więcej niż 0,3,
• do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby z obniżoną ostrością wzroku (w korekcji) w oku sprawniejszym w granicach 0,06 - 0,1 lub/i zwężeniem pola widzenia do około 30 stopni,
• do znacznego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, które:
• utraciły wzrok,
• mają ostrość wzroku (w korekcji) w oku lepszym równą lub poniżej 0,05;
• mają zwężenie pola widzenia poniżej 20 stopni.

Zgodnie z powyższym, z punktu widzenia orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, za osoby niewidome można uznać osoby legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04 - O, natomiast osoby będące w posiadaniu orzeczenia ustalającego inny stopień niepełnosprawności niż znaczny, można uznać za niedowidzące w zależności od stopnia upośledzenia wzroku.

Jednakże mając na uwadze ograniczenia funkcjonalne, które napotykają w procesie rehabilitacji zawodowej osoby z poważnymi dysfunkcjami narządu wzroku oraz cel, jaki przyświecał ustawodawcy przy wprowadzeniu rozwiązania zawartego w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji (...) - to jest zapewnienie wyższego poziomu wsparcia na zatrudnienie osób niepełnosprawnych mających istotne trudności w wejściu i utrzymaniu się na rynku pracy - należy przyjąć, iż określenie osób z dysfunkcją narządu wzroku wyrażone w przedmiotowym przepisie za pomocą potocznego sformułowania »osoba niewidoma« obejmuje swoim zakresem osoby z dysfunkcją narządu wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym.".