Limitowanie umów na czas określony na przestrzeni lat

Zasady limitowania

Od wielu lat zatrudnianie pracowników na czas określony jest ograniczane co do długości i liczby umów na czas określony między tymi samymi stronami. Aktualnie zasady limitowania określa art. 25¹ K.p. w brzmieniu obowiązującym od 22 lutego 2016 r., który stanowi, że zatrudnienie na podstawie umowy lub umów na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 33 miesięcy, a umów nie może być więcej niż trzy.

Pracodawca zatrudniający pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony musi brać pod uwagę te zasady, przy czym przy ustalaniu, czy nie zostały one naruszone, konieczne jest niekiedy przeanalizowanie umów na czas określony zawartych we wcześniejszym okresie. W tym celu należy posiadać wiedzę o obowiązujących wówczas zasadach limitowania, które ulegały zmianom na przestrzeni lat.

Początkowo limitowanie zatrudnienia na czas określony następowało przez ograniczenie liczby takich umów zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, a następnie również ich długości. Podstawą prawną wspomnianego limitowania był i jest art. 25¹ K.p. Z obowiązku limitowania na podstawie tego przepisu (w obecnym brzmieniu) wyłączone są jedynie umowy na czas określony zawarte:

• w celu zastępstwa,
• w celu wykonywania pracy dorywczej, sezonowej lub przez okres kadencji,
• w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie (uzasadniające niestosowanie limitów).

Skutkiem przekroczenia limitów (tzw. limitów 33 i 3) jest przekształcenie z mocy prawa umowy o pracę na czas określony w umowę na czas nieokreślony - z dniem zawarcia czwartej umowy na czas określony lub w dniu następnym po przekroczeniu 33-miesięcznego limitu czasowego. Aby uniknąć przekształcenia umowy, pracodawca musi więc precyzyjnie określić, jaki jest stan wykorzystania limitów "33 i 3". W tym celu musi się niekiedy cofnąć do wcześniejszych okresów stosowania limitów. W aktualnym brzmieniu obowiązują one od 22 lutego 2016 r., przy czym limit czasowy 33 miesięcy ustalany jest najwcześniej od tej daty. Uwzględnia się w nim wszystkie okresy zatrudnienia na podstawie umowy lub umów na czas określony przypadające od 22 lutego 2016 r., bez względu na przerwy między umowami i ich długość.

Jeżeli chodzi o limit ilościowy umów, to umowa na czas określony, która trwała w dniu 22 lutego 2016 r., jest traktowana dla potrzeb tego limitu jako pierwsza lub druga umowa na czas określony, w zależności od tego, którą z rzędu umową na czas określony była w dniu 22 lutego 2016 r. Numerację takiej umowy ustala się w oparciu o art. 25¹ K.p., w brzmieniu obowiązującym do 21 lutego 2016 r. W praktyce problematyczny może być jednak fakt, że przepis ten podlegał zmianom, a ponadto w niektórych okresach jego stosowanie było zawieszone. Generalnie przed zmianą, która miała miejsce 22 lutego 2016 r., stanowił on, że zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne z zawarciem umowy na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio te same strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony, a przerwa między nimi nie przekroczyła miesiąca. Również w poprzednim stanie prawnym przewidziane były wyjątki od limitów, przewidujące ich uchylenie wobec umów na czas określony zawieranych: na zastępstwo, w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym, sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.

Zawieszanie i odwieszanie limitów

Przy ustalaniu statusu prawnego umowy na czas określony, która trwała w dniu 22 lutego 2016 r. znajomość obowiązującego w tym dniu (i nadal) brzmienia art. 25¹ K.p. może być niewystarczająca - zwłaszcza w przypadku umowy na czas określony zawartej na wiele lat. W czasie obowiązywania takiej długoletniej umowy zasady limitowania ulegały bowiem zmianie (patrz tabela).

Dla Prenumeratorów GOFIN
	Kalkulator umów na czas określony dostępny w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl

Przykładowo, wiele umów na czas określony przypadało w całości lub w części na czas obowiązywania tzw. ustawy antykryzysowej. Ustawa ta, już nieobowiązująca, dotyczyła przedsiębiorców i przewidywała zawieszenie stosowania art. 25¹ K.p. w okresie od 22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. Powyższa ustawa nie dotyczyła przy tym umów na czas określony, które zostały zawarte przed jej wejściem w życie (tj. przed 22 sierpnia 2009 r.) i kończyły się po 31 grudnia 2011 r. Takie umowy podlegały wliczeniu do liczby umów na czas określony branych pod uwagę dla potrzeb art. 25¹ K.p., w brzmieniu obowiązującym do 21 lutego 2016 r. Do umów na czas określony zawartych w czasie ustawy antykryzysowej i trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. ponownie stosowano art. 25¹ K.p. (przewidujący przekształcenie trzeciej umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony, jeżeli przerwy między umowami nie przekroczyły miesiąca). Umowy te traktowano jako pierwsze w rozumieniu tego przepisu.

Przykładowo, jeżeli pracodawca zatrudniał pracownika w ramach umowy na czas określony od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2015 r., a następna umowa na czas określony została zawarta od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r., to ta druga umowa na czas określony była również drugą dla potrzeb limitów "33 i 3". Pracodawca w takiej sytuacji mógłby więc zawrzeć tylko jedną umowę na czas określony z tym samym pracownikiem, przy uwzględnieniu pozostałego do wykorzystania limitu czasowego.