Staż urlopowy

Staż urlopowy to okres aktywności, który należy osiągnąć, aby nabyć prawo albo wyższy wymiar urlopu wypoczynkowego. Tak więc prawo urlopowe wyróżnia dwa rodzaje stażu urlopowego, tj. dla celu:

• prawa do urlopu oraz
• wymiaru urlopu.

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, w myśl art. 154¹ K.p., wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy, wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Nieograniczony zakres zaliczania poprzednich okresów aktywności do stażu urlopowego posiada przede wszystkim zatrudnienie pracownicze. Inne okresy są zaliczane do tego stażu, jeżeli tak stanowi przepis prawa. Natomiast okresy nauki zaliczane są jedynie do stażu warunkującego wymiar (ilość dni) urlopu.

Ustalając staż urlopowy, uwzględnia się okresy poprzedniego zatrudnienia bez względu na:

• podstawę prawną nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, spółdzielcza umowa o pracę, mianowanie, wybór, powołanie),
• przerwy w zatrudnieniu oraz
• sposób rozwiązania stosunku pracy.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, zalicza się ponadto:

• okres, za który przysługuje odszkodowanie w przypadku skrócenia wypowiedzenia, o ile w tym czasie pracownik pozostawał bez pracy (art. 36¹ § 2 K.p.),
• okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie albo odszkodowanie pracownikowi odwołującemu się od wypowiedzenia albo rozwiązania umowy o pracę (art. 51 i 61 K.p.),

a do stażu dla obydwu celów:

• okres urlopu bezpłatnego, którego udzielono pracownikowi za jego pisemną zgodą celem podjęcia pracy u innego pracodawcy (art. 174¹ § 2 K.p.),
• okres urlopu bezpłatnego udzielonego młodocianemu uczęszczającemu do szkoły w celu uzupełnienia urlopu wypoczynkowego w okresie ferii szkolnych (art. 205 § 4 K.p.).

Staż urlopowy uzależniający wymiar urlopu uwzględnia ponadto okresy nauki w szkole na zasadach określonych w art. 155 K.p. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
• szkoły policealnej - 6 lat,
• szkoły wyższej - 8 lat.

Zgodnie z powołaną normą, wliczeniu podlega albo przewidziany programem nauczania faktyczny czas nauki z określeniem maksymalnego okresu (np. ukończenie średniej szkoły zawodowej - do 5 lat), albo określona tym przepisem liczba lat nauki bez względu na to, ile faktycznie trwała nauka w szkole (np. ukończenie szkoły wyższej - 8 lat).

Należy podkreślić, że zaliczeniu do stażu urlopowego podlegają jedynie okresy nauki ukończonej, tj. stwierdzonej świadectwem (dyplomem) ukończenia szkoły, według przepisów obowiązujących w szkolnictwie. Co istotne, okresy te nie podlegają sumowaniu. Zaliczeniu podlega okres nauki wynikający z tytułu ukończenia ostatniej szkoły, chyba że jest to dla pracownika niekorzystne. Przy czym tak samo traktuje się okres nauki odbywanej systemem dziennym, jak i wieczorowym albo zaocznym (stacjonarnym, niestacjonarnym).

Od 4 lipca 2022 r. zakład zatrudnia pracownika, który bezpośrednio przed podjęciem pracy uzyskał tytuł zawodowy licencjata, a obecnie, równolegle z zatrudnieniem, kontynuuje naukę na studiach magisterskich. Pracodawca już w momencie zatrudnienia zaliczył pracownikowi maksymalną liczbę lat nauki (8 lat) z tytułu ukończenia szkoły wyższej. Obecnie staż pracownika dla celu wymiaru urlopu wzrasta z tytułu zatrudnienia.

Na etapie rekrutacji kandydat do pracy przedłożył dokument potwierdzający uzyskanie absolutorium. W przypadku zatrudnienia kandydata, dla celów urlopowych niezbędne będzie przedłożenie przez niego dyplomu. Zaświadczenie o uzyskaniu absolutorium nie potwierdza ukończenia studiów wyższych i pracownikowi w zakresie uprawnień urlopowych można zaliczyć tylko szkołę ponadgimnazjalną (ponadpodstawową).

Oprócz okresów zatrudnienia i nauki wskazanych w Kodeksie pracy, do stażu urlopowego zwłaszcza uzależniającego wymiar, rzadziej prawo do urlopu, wlicza się również inne okresy tzw. zaliczane, na podstawie przepisów odrębnych. Są to m.in. okresy:

• pracy za granicą - udokumentowane okresy zatrudnienia, przebyte za granicą u pracodawców zagranicznych, są zaliczane do okresów pracy w Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie uprawnień pracowniczych (art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - Dz. U. z 2023 r. poz. 735),
• pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium - okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium przyznanego na okres stażu podlegają wliczeniu do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu; wymienionych okresów nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 79 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy),
• prowadzenia gospodarstwa rolnego - ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także:
• okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
• przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
• przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (art. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy - Dz. U. nr 54, poz. 310),
• służby wojskowej - pracownikowi, który w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej i zasadniczej służby wojskowej, podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy; pracownikowi, który w tym samym terminie podjął pracę po raz pierwszy lub u innego pracodawcy niż ten, u którego był zatrudniony w dniu powołania do służby, czas odbywania służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej, wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabywania lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjął pracę; pracownikowi, który podjął pracę po upływie 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej, czas odbywania tej służby wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjęli pracę; w przypadku żołnierzy OT do okresu zatrudnienia, o którym mowa wyżej, wlicza się wyłącznie okres pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie (art. 313 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny - Dz. U. poz. 2305 z późn. zm.),
• urlopu bezpłatnego udzielonego w celu odbycia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie - w czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia (art. 305 § 3 ustawy o obronie Ojczyzny),
• zawodowej służby wojskowej - okres pełnienia zawodowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszystkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem z wyjątkiem odprawy emerytalno-rentowej, przy czym były żołnierz zawodowy, który podjął pracę w roku kalendarzowym, w którym nastąpiło jego zwolnienie z zawodowej służby wojskowej, nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w następnym roku kalendarzowym (art. 237 ustawy o obronie Ojczyzny),
• pracy nakładczej - do okresu zatrudnienia w ramach stosunku pracy w zakresie uprawnień wynikających z tego stosunku wlicza się okres pracy nakładczej, w którym wykonawca uzyskiwał wynagrodzenie w wysokości co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia w tym okresie (§ 32 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą - Dz. U. z 1976 r. nr 3, poz. 19 z późn. zm.),
• odpłatnego zatrudnienia skazanego - okresy wykonywania przez skazanego odpłatnego zatrudnienia, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umów cywilnoprawnych, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze; nie wlicza się ich jednak do okresu pracy, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 128 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy - Dz. U. z 2023 r. poz. 127),
• pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy - pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, przysługuje - na wniosek organizacji związkowej - prawo do urlopu bezpłatnego; pracownikowi, który po upływie urlopu bezpłatnego lub wygaśnięciu mandatu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej, stawi się do pracy w obowiązującym terminie, okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 25 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. z 2022 r. poz. 854),
• wykonywania mandatu posła lub senatora - okres pobierania uposażenia przez posła lub senatora jest traktowany jak okres zatrudnienia; okres ten zalicza się również do stażu pracy, od którego zależą wszelkie uprawnienia pracownicze (art. 28 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora - Dz. U. z 2022 r. poz. 1339).