Umowa zlecenia wykonywana przez osobę będącą pracownikiem innego podmiotu i niewykonywana na rzecz własnego pracodawcy

Zgodnie z art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o sus, pracownik wykonujący jednocześnie umowę zlecenia zawartą z innym podmiotem (niewykonywaną na rzecz własnego pracodawcy) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy, natomiast z umowy zlecenia przedmiotowe ubezpieczenia są:

• dobrowolne, jeśli przychód z umowy o pracę podlegający oskładkowaniu w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę,
• obowiązkowe, jeżeli przychód z umowy o pracę podlegający oskładkowaniu w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższy niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Jeśli przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia, to z umowy zlecenia:

• obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe,
• dobrowolne jest ubezpieczenie chorobowe.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne w takim przypadku jest obowiązkowa z każdego z tych tytułów (art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej).

Spółka z o.o. zatrudnia pracownika, który z tego tytułu uzyskuje wynagrodzenie za pracę na poziomie minimalnego (3.600 zł). Osoba ta od 1 lipca do 31 października 2023 r. zawarła umowę zlecenia z firmą A, za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 3.000 zł, oraz od 1 września do 31 grudnia 2023 r. umowę zlecenia z firmą B, za wynagrodzeniem w kwocie 2.400 zł miesięcznie. Umowy zlecenia nie są wykonywane na rzecz własnego pracodawcy.

Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tylko z umowy o pracę, natomiast z umów zlecenia ubezpieczenia te są dla niej dobrowolne.

Z każdego tytułu obowiązkowa jest składka zdrowotna.

Podmiot A zatrudnia pracownika na 1/2 etatu, za wynagrodzeniem w wysokości 3.000 zł. Osoba ta na okres od 1 lipca do 30 września 2023 r. zawarła umowę zlecenia ze spółką z o.o. (nie wykonuje tej umowy na rzecz własnego pracodawcy) i z tej umowy uzyskuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości 1.500 zł.

Z umowy o pracę osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym wszystkich ryzyk, natomiast z umowy zlecenia obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu (dobrowolnie - ubezpieczeniu chorobowemu).

Z każdego tytułu obowiązkowa jest składka zdrowotna.

Pracownik jest zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę. Jedna jest zawarta na 1/2 etatu za wynagrodzeniem w wysokości 2.900 zł, a druga na 1/3 etatu za wynagrodzeniem w kwocie 2.000 zł. Osoba ta zawarła dodatkowo z innym podmiotem niż własny pracodawca umowę zlecenia (umowy zlecenia nie wykonuje na rzecz własnego pracodawcy).

Z każdej z umów o pracę wynagrodzenie miesięczne jest niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia, jednak łącznie oskładkowane wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę (co najmniej 3.600 zł). Dlatego też z tytułu wykonywania umowy zlecenia osoba ta opłaca obowiązkowo jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne (ubezpieczeniom społecznym podlega na zasadzie dobrowolności).

W tym miejscu należy jeszcze wyjaśnić, kiedy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne podlega przeliczeniu na okres miesiąca. Stosownego przeliczenia podstawy wymiaru składek na okres miesiąca dokonuje się, jeżeli z umowy o pracę wynika, że wynagrodzenie miesięczne otrzymywane z tytułu jej wykonywania jest równe co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia. W związku z powyższym, przeliczeniu podlega podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy niższa od minimalnego wynagrodzenia z powodu np.:

• przebywania przez część miesiąca na zasiłku chorobowym,
• rozpoczęcia pracy w trakcie miesiąca,
• niewypłacenia pracownikowi w danym miesiącu wynagrodzenia z powodu kłopotów finansowych pracodawcy.

Przeliczeniu nie podlega podstawa wymiaru składek, jeżeli umowa o pracę wykonywana jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem ustalonym w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia.

Pracownikowi w umowie o pracę określono wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości 4.900 zł. W czerwcu br. pracownik chorował przez 15 dni. Za ten miesiąc uzyskał wynagrodzenie za pracę (podlegające oskładkowaniu) niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Pracownik dodatkowo w innym podmiocie niż własny pracodawca od 16 do 30 czerwca br. wykonywał umowę zlecenia.

Ponieważ w czerwcu br. - po przeliczeniu na okres miesiąca - jego podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy wyniosła co najmniej minimalne wynagrodzenie, z tytułu wykonywania umowy zlecenia obowiązkowa była jedynie składka zdrowotna.

Na przedstawionych wyżej zasadach ubezpieczeniom z umowy zlecenia podlega też emeryt i rencista. Zgodnie z art. 9 ust. 4a ustawy o sus, emeryt lub rencista wykonujący umowę zlecenia podlega z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, o ile równocześnie nie pozostaje w stosunku pracy, z zastrzeżeniem m.in. art. 9 ust. 2c ustawy o sus. Przepis ten stanowi, że osoba wykonująca umowę zlecenia, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Jak wyjaśnił ZUS w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2016 r. (znak WPI/200000/43/422/2016): "(...) w przypadku zawarcia przez emeryta lub rencistę jednej umowy zlecenia osoba ta podlega z tytułu jej wykonywania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast w przypadku zawarcia więcej niż jednej umowy zlecenia, kolejne umowy będą rodziły obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, aż łączna podstawa osiągnie minimalne wynagrodzenie. (...)

Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty, który jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę zawartej z innym podmiotem niż zleceniodawca a także nie wykonuje na podstawie umowy zlecenia na rzecz pracodawcy stosuje się takie same zasady, z tym że w pierwszej kolejności uwzględnia się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy. (...)".

W świetle powyższego emeryt (także rencista) zatrudniony na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem niższym niż minimalne, z umowy zlecenia (zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywanej na rzecz własnego pracodawcy) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Ponadto, gdy podstawa wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia z tych tytułów jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, a emeryt wykonuje jeszcze inne umowy zlecenia, kolejna/kolejne również rodzą obowiązek ubezpieczeń społecznych, do czasu, gdy łączna podstawa wyniesie co najmniej minimalne wynagrodzenie.