Cechy decydujące o rodzaju umowy
W myśl art. 22 § 1 K.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. A zatem, jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 7 października 2009 r. (sygn. akt III PK 38/09, OSP 2010/11/115): "(...) Stosunek pracy jest dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem. (...)". Przy czym, jak uznał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z 24 sierpnia 2017 r. (sygn. akt III AUa 556/16): "(...) Do ustalenia, czy doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest zatem wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy o pracę, przygotowanie zakresu obowiązków, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły. (...)". Sąd ten stwierdził, że: "(...) O tym bowiem, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 K.p. (...)".
| Ważne: Zatrudnienie w warunkach określonych w art. 22 § 1 K.p. jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 11 K.p.). |
Niedopuszczalne jest zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy charakterystycznych dla stosunku pracy (art. 22 § 12 K.p.). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lipca 2008 r. (sygn. akt I PK 315/07): "(...) Zamiar zawarcia umowy o dzieło, a także świadome podpisanie takiej umowy nie mogą nadać cywilnoprawnego charakteru zatrudnieniu zainicjowanemu taką umową, jeśli wykazuje ono w przeważającym stopniu cechy stosunku pracy. (...)". Zawarcie umowy cywilnoprawnej mimo występowania cech charakterystycznych dla stosunku pracy, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 281 § 1 pkt 1 K.p.).
W związku z powyższym, niezwykle istotna jest umiejętność rozróżnienia i właściwej kwalifikacji łączącego strony stosunku prawnego. Cechy charakterystyczne dla obu tych stosunków przedstawiono w tabeli.
| cecha | stosunek pracy | stosunek cywilnoprawny (zlecenie) | ||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | ||||||||||||||||||||||||||||
| podległość służbowa | |
nie | ||||||||||||||||||||||||||||
| obowiązek wykonania polecenia służbowego | |
nie | ||||||||||||||||||||||||||||
| sposób wykonywania pracy lub usługi |
|
zleceniobiorca może bez uprzedniej zgody dającego zlecenie odstąpić od wskazanego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeżeli nie może uzyskać jego zgody, a zachodzi uzasadniony powód do przypuszczenia, że zgodziłby się on na zmianę, gdyby wiedział o istniejącym stanie rzeczy (art. 737 K.c.) | ||||||||||||||||||||||||||||
| nadzór i kontrola |
|
możliwa jedynie ogólna kontrola zleceniobiorcy wykonywana przez zleceniodawcę i to wyłącznie z punktu widzenia rezultatów działalności; nie świadczy o pracowniczym podporządkowaniu (por. wyrok SN z 28 czerwca 2011 r., sygn. akt II PK 9/11) | ||||||||||||||||||||||||||||
| miejsce lub miejsca pracy | określone w treści umowy o pracę (art. 29 § 1 pkt 2 K.p.) | może być określone lub dowolne | ||||||||||||||||||||||||||||
| godziny pracy | ściśle określone w prawie pracy, obwieszczeniu o czasie pracy lub umowie o pracę oraz w rozkładzie czasu pracy, ustalonym na okres co najmniej 1 miesiąca (art. 129 § 3 i 4 K.p.); z nielicznymi wyjątkami (art. 140 i art. 1401 § 2 K.p.) | mogą być określone lub dowolne | ||||||||||||||||||||||||||||
| odpłatność |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
| osobisty charakter | |
co do zasady tak zleceniobiorca może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności | ||||||||||||||||||||||||||||
| czas trwania | co do zasady długotrwały |
|
||||||||||||||||||||||||||||
Spośród wszystkich wymienionych w tabeli cech, elementem najlepiej charakteryzującym stosunek pracy (gdyż niewystępującym w żadnej umowie cywilnoprawnej) jest podporządkowanie pracownika w procesie pracy. Przejawia się ono wykonywaniem pracy pod kierownictwem pracodawcy, w zakresie:
- podległości służbowej,
- obowiązku wykonywania poleceń służbowych,
- poddawania się kontroli w zakresie dopuszczonym przepisami prawa, jak również w zakresie określenia miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, który w procesie pracy może być modyfikowany.
| Ważne: Dla oceny rodzaju stosunku prawnego decydujące jest ustalenie, które z cech mają charakter przeważający (por. wyrok SN z 14 września 1998 r., sygn. akt I PKN 334/98, OSNP 1999/20/646). W razie wątpliwości w tym zakresie, należy wziąć pod uwagę nazwę umowy i cel jej zawarcia (por. wyrok SN z 18 czerwca 1998 r., sygn. akt I PKN 191/98, OSNP 1999/14/449). |
| Jeśli nie znalazłeś informacji, której szukasz, wejdź do serwisu | ||
| www.UmowyoPrace.pl » |
Serwis Głównego Księgowego
Gazeta Podatkowa
z obszernym komentarzem »
Firma »
Aplikacja mobilna dla Księgowych »
Księgowego,Kadrowego,VAT »
Serwisy internetowe »
Pobierz darmową aplikację »
Posłuchaj »
Terminarz
20.11.2024 (środa)
16.12.2024 (poniedziałek)
DRUKI
Darmowe druki aktywne
WSKAŹNIKI
Bieżące wskaźniki wraz z archiwum
KALKULATORY
Narzędzia księgowego i kadrowego
PRZEPISY PRAWNE - Prawo pracy
Ustawy, rozporządzenia - teksty ujednolicone
FORUM - Prawo pracy
Forum aktywnych księgowych i kadrowców
| ||||||||||||
|
||||||||||||