Organy emerytalno-rentowe wypłacą również 14. emeryturę

Portfele emerytów i rencistów są zasilane świadczeniem nazywanym potocznie czternastką. Od 2023 r. jest ona wypłacana corocznie, a nie jak do tego czasu - epizodycznie.

Ogólne zasady

Czternastka została określona, co do zasady, na poziomie kwoty najniższej emerytury i przewidziana dla emerytów i rencistów, których świadczenie mieści się w określonym w ustawie kryterium. Co więcej, po uwzględnieniu sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu finansów publicznych, może ona być wypłacona w kwocie wyższej od najniższej emerytury. Dodatkowe roczne świadczenie pieniężne przysługuje osobom, które w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty dodatkowego świadczenia mają prawo do konkretnego świadczenia enumeratywnie wskazanego przez ustawodawcę (patrz ramka).

Stanowi o tym art. 2 ustawy o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1407).

Wysokość dodatkowego świadczenia jest równa kwocie najniższej emerytury:

• obowiązującej od 1 marca roku, w którym dodatkowe świadczenie jest wypłacane - dla osób, których wysokość świadczenia głównego, przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 2.900 zł,
• pomniejszonej o kwotę różnicy pomiędzy kwotą wysokości świadczenia głównego, przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, a kwotą 2.900 zł - dla osób, których wysokość świadczenia głównego, przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, przekracza kwotę 2.900 zł.

Ustawa o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym (...) stanowi jednak, że jeżeli kwota dodatkowego świadczenia ustalonego we wskazany wcześniej sposób jest niższa niż 50 zł, dodatkowego świadczenia nie przyznaje się. Ponadto 14. emerytura nie przysługuje osobom, którym prawo do świadczeń określonych w art. 2 ustawy o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym (...) zostało zawieszone na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty dodatkowego świadczenia.

Nowością jest wprowadzone rozwiązanie, na podstawie którego Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określi:

• kwotę wyższą niż kwota najniższej emerytury, stosowaną do ustalenia wysokości dodatkowego świadczenia, mając na względzie sytuację społeczno-gospodarczą oraz stan finansów publicznych,
• miesiąc wypłaty dodatkowego świadczenia w danym roku, mając na względzie możliwości techniczne i organizacyjne jego wypłaty przez organy emerytalno-rentowe.

Rozporządzenia te powinny być wydane w terminie nie późniejszym niż do dnia 31 października danego roku.

Miesiąc wypłaty 14. emerytury określa Rada Ministrów.

Dodatkowe świadczenie będzie wypłacane w miesiącu określonym w przepisach wydanych w oparciu o delegację ustawową w terminie wypłaty świadczenia głównego albo w innym terminie w tym miesiącu, jeżeli wypłata dodatkowego świadczenia wraz ze świadczeniem głównym nie będzie możliwa.

Co ważne, prawo do dodatkowego świadczenia lub jego wysokość podlegają ponownemu ustaleniu, jeżeli okaże się, że na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty dodatkowego świadczenia prawo do świadczenia głównego nie istniało, podlegało zawieszeniu, przysługiwała wypłata tego świadczenia lub uległa zmianie wysokość tego świadczenia.

Przy zbiegu prawa do świadczeń

W razie wystąpienia zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia głównego, osobie uprawnionej przysługuje jedno kolejne dodatkowe roczne świadczenie pieniężne. Przy ustalaniu prawa do niego i jego wysokości przyjmuje się sumę tych świadczeń, które są wypłacane. Jedno świadczenie przysługuje również do renty rodzinnej, do której jest uprawniona więcej niż jedna osoba. Dodatkowe świadczenie podlega proporcjonalnemu podziałowi na osoby uprawnione do renty rodzinnej. W przypadku gdy do renty rodzinnej jest uprawniona więcej niż jedna osoba i przynajmniej jedna z nich jest uprawniona do renty socjalnej, dodatkowe roczne świadczenie pieniężne z tytułu renty rodzinnej podlega podziałowi odpowiednio do liczby osób uprawnionych do renty rodzinnej, z wyłączeniem uprawnionych do renty socjalnej. Osobie/osobom wyłączonym z liczby osób uprawnionych do renty rodzinnej należna jest czternasta emerytura z tytułu przysługującego prawa do renty socjalnej.

Wypłata czternastki i jej opodatkowanie

Dodatkowe roczne świadczenie pieniężne wypłacają z urzędu właściwe organy wypłacające świadczenie główne. Przy czym w przypadku zbiegu prawa do świadczeń:

• które są wypłacane przez dwa organy, odpowiedzialny za wydanie decyzji oraz wypłatę dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego jest ZUS,
• na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty dodatkowego świadczenia, który nastąpił po dniu wydania decyzji o jego przyznaniu, organem właściwym w danym roku do przyznania i wypłaty dodatkowego świadczenia jest organ emerytalno-rentowy, który już przyznał dodatkowe świadczenie, jeżeli przyznanie prawa do świadczenia głównego i podjęcie jego wypłaty przez inny organ emerytalno-rentowy nie skutkuje utratą prawa do dodatkowego świadczenia lub zmianą jego wysokości.

Od decyzji organu wypłacającego dodatkowe świadczenia przysługują środki odwoławcze przewidziane w przepisach dotyczących świadczenia głównego.

Świadczenie dodatkowe podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz jest objęte składką na ubezpieczenie zdrowotne, ale z jego kwoty nie mogą być dokonywane potrącenia i egzekucje.