Świadczenia obowiązkowe

Świadczenia przy podnoszeniu kwalifikacji zawodowych dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza to odpłatne świadczenia obowiązkowe, do których należy urlop szkoleniowy i zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, żeby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (dalej zwane zwolnieniem od pracy). Pracownik staje się uprawniony do ich otrzymania bez względu na sposób uruchomienia podnoszenia kwalifikacji zawodowych (z inicjatywy pracodawcy i za jego zgodą), ich formę (szkolną albo pozaszkolną) oraz zawarcie/niezawarcie umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Zwolnienie od pracy nie przysługuje, gdy program kształcenia jest realizowany poza godzinami pracy obowiązującymi pracownika, a także gdy obowiązkowe zajęcia zostaną przesunięte lub odwołane (por. przewodnik PIP i wyjaśnienia MPiPS). W literaturze przedmiotu zauważa się, że z uwagi na wykładnię funkcjonalną art. 103¹ § 2 pkt 2 K.p. pracownik pracujący na trzecią zmianę, na którą stawia się po zajęciach, powinien otrzymać takie zwolnienie (por. komentarz do art. 103¹ w komentarzu Walczaka).

Pracownik wystąpił o zgodę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych w formie kursu przygotowującego do egzaminów eksternistycznych, po zdaniu których uzyska świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego i możliwość podjęcia studiów wyższych w zakresie budowy dróg i mostów, czym zajmuje się jego aktualny zakład pracy. Pracodawca zgodził się, nie wymagając podpisywania umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Pracownikowi nie przysługuje zwolnienie od pracy, ponieważ zajęcia zostały zaplanowane w godzinach wieczornych i w weekendy, które są dla niego czasem wolnym od pracy. Ma natomiast prawo do 6 dni urlopu szkoleniowego.

Urlop szkoleniowy należy się na następujące egzaminy:

• eksternistyczny, po którego zdaniu osoba pełnoletnia, nieuczęszczająca do żadnej szkoły, może uzyskać świadectwo ukończenia szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego, certyfikat kwalifikacji zawodowej i dyplom zawodowy (art. 10 ust. 1 i 3 ustawy o systemie oświaty),
• maturalny - przeprowadzany dla absolwentów posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, umożliwiający uzyskanie świadectwa dojrzałości (art. 3 pkt 21c ustawy o systemie oświaty),
• zawodowy - umożliwiający uzyskanie certyfikatu kwalifikacji zawodowej w zakresie jednej kwalifikacji, a w przypadku uzyskania certyfikatów kwalifikacji zawodowych ze wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie oraz posiadania wykształcenia zasadniczego zawodowego, zasadniczego branżowego, średniego branżowego lub średniego - również dyplomu zawodowego (art. 3 pkt 21 ustawy o systemie oświaty),
• potwierdzający kwalifikacje w zawodzie - rozumiany jak egzamin zawodowy, o którym mowa w poprzednim myślniku (§ 59 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu zawodowego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe - Dz. U. z 2019 r. poz. 1707 ze zm.),
• dyplomowy w ostatnim roku studiów, którego złożenie oznacza ukończenie studiów wyższych i uzyskanie dyplomu potwierdzającego ten fakt; w tym przypadku urlop szkoleniowy obejmuje również czas na przygotowanie pracy dyplomowej (art. 76 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce - Dz. U. z 2023 r. poz. 742 z późn. zm.).

Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za urlop szkoleniowy i zwolnienie od pracy (art. 103¹ § 2-3 K.p.). Ponieważ przepisy nie instruują, jak liczyć to wynagrodzenie, stosuje się § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (Dz. U. z 2017 r. poz. 927), dalej zwanego rozporządzeniem o wynagrodzeniu. Oznacza to, że wynagrodzenie za miesiąc, w którym pracownik korzysta z urlopu szkoleniowego lub zwolnienia od pracy:

• nie wymaga przeliczania, jeżeli pracownik ma prawo wyłącznie do składników stałych, np. określonego stałą kwotą wynagrodzenia zasadniczego, premii regulaminowej czy dodatku frekwencyjnego,
• stanowi sumę wynagrodzenia za urlop szkoleniowy i/lub zwolnienie od pracy (obliczane ze składników stałych i zmiennych, np. prowizja, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, przysługujących pracownikowi w danym miesiącu), wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca (dalej zwane wynagrodzeniem częściowym) oraz składników zmiennych za przepracowaną część miesiąca.

To efekt zastosowania do ustalenia wynagrodzenia za czas urlopu szkoleniowego i zwolnienia od pracy § 6-7 i § 9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego... (Dz. U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.), dalej zwanego rozporządzeniem urlopowym. Wynagrodzenie częściowe oblicza się według § 12 rozporządzenia o wynagrodzeniu.

Pełnoetatowi pracownicy A i B podnoszą kwalifikacje zawodowe za zgodą pracodawcy. Pracownik A jest wynagradzany wyłącznie płacą zasadniczą w wysokości 8.000 zł. Na wynagrodzenie pracownika B składa się natomiast 5.000 zł pensji zasadniczej oraz prowizja uzależniona od osiągniętego wyniku sprzedażowego w danym miesiącu. W lutym 2024 r. (168 godz. pracy) pracownik A korzystał z 6 dni urlopu szkoleniowego, natomiast pracownik B łącznie z 7 godzin zwolnienia od pracy (faktycznie przepracował 161 godzin). Za ten miesiąc pracownik A otrzymał wynagrodzenie w kwocie 8.000 zł. Ponieważ prowizja pracownika B za luty wyniosła 3.200 zł, to łącznie jego wynagrodzenie stanowiło 8.339,16 zł, zgodnie z wyliczeniem:

• wynagrodzenie za zwolnienie od pracy ze składników stałych: 5.000 zł : 168 godz. = 29,76 zł; 29,76 zł x 7 godz. = 208,32 zł,
• wynagrodzenie za zwolnienie od pracy ze składników zmiennych: 3.200 zł : 161 godz. = 19,88 zł; 19,88 zł x 7 godz. = 139,16 zł,
• łącznie wynagrodzenie za zwolnienie od pracy: 208,32 zł + 139,16 zł = 347,48 zł,
• wynagrodzenie częściowe: 5.000 zł - 208,32 zł = 4.791,68 zł,
• łącznie wynagrodzenie za luty: 4.791,68 zł + 3.200 zł + 208,32 zł + 139,16 zł = 8.339,16 zł.

Zasady dotyczące obowiązkowych świadczeń przy podnoszeniu kwalifikacji zawodowych