Korzystanie ze zwolnienia w związku z siłą wyższą z połową wynagrodzenia

Pracownik w czasie zatrudnienia może skorzystać ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. W okresie tego zwolnienia ma jednak prawo tylko do połowy wynagrodzenia za pracę. Ustala się je tak, jak wynagrodzenie urlopowe, jednak z pewnymi modyfikacjami.

Przesłanki udzielenia zwolnienia

Pracownicy mają prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika (art. 148¹ K.p.).

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym omawianego zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku o jego udzielenie, złożonym w danym roku kalendarzowym. Jeżeli ma być ono udzielane w wymiarze godzinowym, to w przypadku pracownika niepełnoetatowego ustala się je proporcjonalnie do wymiaru jego etatu. Niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Regulację dotyczącą zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy (wynikająca z przepisów odrębnych) jest niższa niż 8 godzin.

Do pracownika wykorzystującego zwolnienie od pracy, o którym mowa w art. 148¹ K.p., stosuje się odpowiednio art. 186⁴ K.p. Stanowi on, że pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopów: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego oraz wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli nie jest to możliwe, to na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.

Siła wyższa

Jedną z przesłanek udzielenia zwolnienia przewidzianego w art. 148¹ K.p. jest wystąpienie siły wyższej. Na gruncie prawa polskiego nie ma jednolitej definicji siły wyższej, niemniej jest ona zazwyczaj rozumiana jako nagłe i niedające się przewidzieć działanie sił niepoddających się działaniom zapobiegawczym ze strony człowieka. Chodzi tu przede wszystkim o działanie sił natury czy nagłe zjawiska społeczne.

Takie ujęcie siły wyższej nie odpowiada raczej celowi art. 148¹ K.p. Wydaje się, że w świetle tej regulacji siła wyższa jest nieco inaczej rozumiana, tj. bardziej jako wystąpienie nagłych i nieprzewidzianych zdarzeń, ale nie o skali i charakterze katastrofy. Do zdarzeń, które na gruncie tego przepisu można zakwalifikować jako spowodowane siłą wyższą, można zaliczyć np. wypadek osoby bliskiej związany z poważnym urazem, wypadek dziecka w szkole, zawał, udar czy wylew u osoby bliskiej.

Zwolnienie płatne w połowie

Za czas korzystania ze zwolnienia od pracy w związku z siłą wyższą pracownik zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia za pracę. Ustala się je na podstawie § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy (...).

Przywołany przepis wskazuje, że przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Jednak składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej (tzw. zmienne) oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy.

Przy obliczaniu wynagrodzenia za zwolnienie od pracy w związku z siłą wyższą należy pamiętać, że klasyczne zasady dotyczące ustalania wynagrodzenia urlopowego nie przewidują przeliczania stałej stawki miesięcznej (za okres urlopu wypłaca się ją w całości).

W przypadku ustalania wynagrodzenia za omawiane zwolnienie, wykorzystane przez pracownika wynagradzanego stałą stawką, dokonanie przeliczeń (z uwagi na to, że za zwolnienie przysługuje połowa wynagrodzenia) jest jednak niezbędne. Konieczne jest bowiem ustalenie stawki godzinowej, przy zastosowaniu § 4a powołanego rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem wynagrodzenie za 1 godzinę ustala się dzieląc miesięczną stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu, tj. nominalnego wymiaru czasu pracy (przykład).