Dzieci zmarłego uprawnione do renty rodzinnej

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Tak wynika z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, która jednocześnie w art. 67 określa katalog osób uznawanych za uprawnionych do renty członków rodziny zmarłego, o ile spełniają warunki określone w art. 68-71 tej ustawy. Zaliczają się do nich m.in.:

• dzieci: własne, drugiego małżonka oraz przysposobione, a także
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka), jeżeli:
• zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
• nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Okres należnej renty

Wymienionym dzieciom, wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom renta rodzinna jest należna odpowiednio:

• do ukończenia 16 lat lub nauki w szkole, co do zasady, nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat albo
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w ww. okresie.

Z chwilą ustania danej okoliczności uprawniającej do renty rodzinnej, a więc odpowiednio z chwilą ukończenia przez dziecko nauki w szkole lub 25. roku życia, albo upływu ważności orzeczenia potwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy, świadczenie to już nie przysługuje.

Przy czym:

• w razie ustania prawa do renty rodzinnej z powodu ustąpienia niezdolności do pracy - stosuje się odpowiednio przepis art. 61 ustawy emerytalnej, co oznacza, że prawo do renty rodzinnej podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty uprawniony do niej członek rodziny ponownie stał się niezdolny do pracy,
• w przypadku gdy dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej - prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Do końca roku szkolnego/akademickiego

Renta rodzinna dla uczących się dzieci w wieku powyżej 16 lat jest wypłacana przez cały rok szkolny/akademicki (potwierdzony stosownym dokumentem o pobieraniu nauki) i okres wakacji, a więc odpowiednio do końca:

• sierpnia - w przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych lub
• września - w przypadku studentów,

chyba że wcześniej uczeń lub student (z zastrzeżeniem jak wyżej) ukończy 25 lat.

Jeśli dziecko kontynuuje naukę lub rozpoczęło kolejny jej etap, fakt ten należy odpowiednio udokumentować stosownym zaświadczeniem (patrz ramka).

Uczniowie szkół ponadpodstawowych, którzy pobierają rentę rodzinną z ZUS, powinni do końca września złożyć wniosek o dalszą wypłatę renty, załączając do niego zaświadczenie ze szkoły potwierdzające dalszą naukę. Dostarczenie tych dokumentów z opóźnieniem, np. w październiku, skutkuje brakiem prawa do renty np. za wrzesień (świadczenie to przepada). Studenci mogą złożyć wniosek i zaświadczenie o kontynuowaniu nauki do końca października. Zgodnie bowiem z art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń, przyznane świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek w tej sprawie.

Jak podkreśla organ rentowy na swojej stronie internetowej www.zus.pl, w szczególnej sytuacji są maturzyści przyjęci na pierwszy rok studiów, którzy pobierają rentę rodzinną. Z mocy prawa tegorocznym maturzystom renta rodzinna przysługiwała do końca wakacji, tj. do 31 sierpnia 2024 r. Studia natomiast z reguły rozpoczynają się w pierwszych dniach października 2024 r. Aby zachować ciągłość w wypłacie świadczenia, do końca września 2024 r. mogą oni złożyć wniosek o kontynuację wypłaty świadczenia wraz z zaświadczeniem z uczelni potwierdzającym przyjęcie na studia. Z tym że przed upływem października 2024 r. muszą oni uzupełnić dokumentację o zaświadczenie z uczelni o rozpoczęciu studiów. Jej brak będzie skutkować brakiem prawa do renty za wrzesień, październik i ewentualnie kolejne miesiące.

Jeśli natomiast chodzi o osoby, które rozpoczną naukę, ale w innym miesiącu niż wrzesień lub październik, muszą dostarczyć zaświadczenie do końca miesiąca, w którym zostały przyjęte do placówki edukacyjnej. Tylko wówczas (ponownie) uzyskają prawo do renty od momentu spełnienia wymaganych warunków, tj. od miesiąca rozpoczęcia kolejnego etapu nauki.

Pod pojęciem "nauki w szkole" należy rozumieć naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym.

Przedłużenie prawa nawet na kilka lat

Zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego, zaświadczenia nie trzeba składać ponownie, jeśli szkoła/uczelnia wydała je na cały okres trwania nauki (np. studia 5-letnie). Wówczas ZUS będzie wypłacał rentę rodzinną przez cały ten okres. Przy czym w każdej chwili może sprawdzić, czy uczeń lub student faktycznie nadal się uczy.

Uczeń lub student, który przerwie naukę, musi jak najszybciej zawiadomić o tym fakcie ZUS. Jeśli tego nie zrobi, nienależnie pobrane świadczenie trzeba będzie zwrócić wraz z odsetkami.

Jedna renta dla wszystkich uprawnionych

Warunki do uzyskania renty rodzinnej może spełniać jednocześnie kilku członków rodziny zmarłego. W takim przypadku, zgodnie z art. 74 ustawy emerytalnej, wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

Przy czym kwota wyjściowa świadczenia jest uzależniona od liczby osób uprawnionych do renty rodzinnej (patrz schemat).

W razie zmiany warunków dotychczasowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych organ rentowy dokonuje podziału świadczenia od miesiąca ujawnienia tych okoliczności.

Wysokość renty rodzinnej w zależności od liczby osób do niej uprawnionych