Z powodu niezdolności do samodzielnej egzystencji matki dziecka

Pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli:

• pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-inny członek najbliższej rodziny,
   
• przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka albo ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową (art. 180 § 6 K.p.).

Pojęcie najbliższego członka rodziny nie zostało sprecyzowane w przepisach Kodeksu pracy, ani w art. 29 ust. 5 ustawy zasiłkowej, do której odsyła art. 175¹ K.p. Zdaniem niektórych autorów takie nieostre określenie adresata normy prawnej należy uznać za zaletę, gdyż wprowadza pewną elastyczność, mogącą przyczynić się do zapewnienia ciągłości opieki nad niemowlęciem. Pewną wskazówkę w zakresie grona osób uprawnionych zawiera art. 32 ust. 2 ustawy zasiłkowej wskazujący członków rodziny, którymi pracownik może opiekować się podczas choroby z prawem do zasiłku. Przepis ten wymienia małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat. Ojciec dziecka musi przy tym spełnić wymóg wychowywania dziecka, co oznacza, że nie może przejąć uprawnień ojciec pozbawiony praw rodzicielskich.

Uwaga! Wobec braku warunku wyłączającego, żadna z wymienionych osób nie posiada pierwszeństwa w korzystaniu z uprawnień do opieki nad dzieckiem w ramach urlopu macierzyńskiego albo prawa do zasiłku po przerwaniu działalności zarobkowej.

Pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 7 K.p.).

Pracownica niezdolna do samodzielnej egzystencji w dniu 15 grudnia 2015 r. urodziła dziecko, którym nie jest w stanie samodzielnie się opiekować. Ojciec dziecka prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, jednak nie zajmuje się wychowywaniem dziecka. Chęć zaopiekowania się dzieckiem zgłosiła natomiast matka pracownicy, która podlega ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy zlecenia. Nie ma przeszkód, aby od 9 lutego 2016 r. (po upływie pierwszych 8 tygodni, licząc od dnia porodu) do 2 maja 2016 r. (do wyczerpania 20 tygodni) dzieckiem zaopiekowała się jego babcia, o ile przerwie wykonywanie pracy w ramach umowy zlecenia. W okresie tym nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego, w okolicznościach wskazanych wyżej, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest związany tym wnioskiem (art. 180 § 8 K.p.).

Jak wynika z § 7 projektu rozporządzenia w sprawie dokumentacji, w przypadku rezygnacji z urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, zainteresowana składa wniosek zawierający dane analogiczne jak w przypadku rezygnacji z urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach po porodzie. Załącza do niego:

• kopię wniosku pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny o udzielenie pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo kopię oświadczenia ubezpieczonego-ojca dziecka albo ubezpieczonego-innego członka najbliższej rodziny o przerwaniu działalności zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego,
   
• kopię prawomocnego orzeczenia o niezdolności pracownicy do samodzielnej egzystencji.

Przykład wniosku w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni urlopu po porodzie

Części urlopu macierzyńskiego po rezygnacji przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego lub po zaprzestaniu przez ubezpieczoną legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji pobierania zasiłku po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni, pracodawca udziela, odpowiednio pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny, na jego pisemny wniosek.

Wniosek należy złożyć w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny (art. 180 § 9 K.p.).

Jak wynika z § 8 projektu rozporządzenia w sprawie dokumentacji, wniosek w powyższej sprawie powinien zawierać:

• imię i nazwisko pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny,
   
• imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka (dzieci), na które ma być udzielona pozostała część urlopu macierzyńskiego,
   
• oświadczenie pracownika o okresie urlopu macierzyńskiego albo o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi części urlopu macierzyńskiego, wykorzystanych przed porodem,
   
• wskazanie okresu, na który ma być udzielona pozostała część urlopu macierzyńskiego.

Do wniosku dołącza się skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) (w razie potrzeby przetłumaczony - patrz str. 9) albo kopie tych dokumentów, a ponadto oświadczenie pracownicy o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo oświadczenie ubezpieczonej-matki dziecka o zamiarze rezygnacji z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi pozostałej części urlopu macierzyńskiego.

Przykład wniosku o udzielenie części urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu przez matkę niezdolną do samodzielnej egzystencji co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego

Przykład oświadczenia pracownicy o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego