Prawo do zasiłku rodzinnego po przekroczeniu progu dochodowego

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Przyznawany jest on wraz ze stosownymi dodatkami po spełnieniu określonych warunków, w tym w głównej mierze kryterium dochodowego. Przekroczenie obowiązującej kwoty z reguły skutkuje odmową prawa do świadczeń, choć istnieją pewne wyjątki od tej zasady. Co więcej, począwszy od 1 stycznia 2016 r. została wprowadzona zasada "złotówka za złotówkę", dzięki której dużo większa liczba osób może skorzystać ze świadczeń rodzinnych.

Obowiązujące progi

Zasiłek rodzinny, a tym samym i dodatki do tego świadczenia, przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwot określonych odpowiednio w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Kwoty te, podobnie jak większość świadczeń rodzinnych, podlegają weryfikacji co trzy lata, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin.

Za sprawą zeszłorocznej weryfikacji, z dniem 1 listopada 2015 r., tj. z początkiem nowego okresu zasiłkowego, ustalone progi dochodowe wzrosły o 100 zł w stosunku do tych obowiązujących do 31 października 2015 r. i wynoszą odpowiednio:

• 674 zł lub
   
• 764 zł - w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Będą one obowiązywały do 31 października 2017 r., po czym nastąpi kolejny ich wzrost. Od 1 listopada 2017 r. wynosić one będą odpowiednio:

• 754 zł lub
   
• 844 zł.

Skutki przekroczenia kryterium

Skoro zostało ustalone kryterium dochodowe wydawać by się mogło, że skutkiem jego przekroczenia jest odmowa prawa do zasiłku. Faktycznie tak jest, jednak nie w każdym przypadku.

Do końca 2015 r. obowiązywała zasada, zgodnie z którą w przypadku gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się nieznacznie przekroczył kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego, istniała szansa na uzyskanie uprawnień do świadczeń rodzinnych. Było to jednak możliwe wyłącznie wówczas, gdy spełniono jednocześnie następujące warunki:

• kwota przekroczenia obowiązującego progu dochodowego była niższa lub równa kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który prawo to było ustalane, a więc odpowiednio w okresie zasiłkowym:
   
• 2014/2015 - 77 zł, 
   
• 2015/2016 - 89 zł oraz 
   
• zasiłek rodzinny przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym.

Stanowił o tym art. 5 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. Przepis ten jednocześnie zawierał zastrzeżenie, zgodnie z którym w przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym zasiłek rodzinny nie przysługiwał.

Z przywileju tego nie zawsze więc można było skorzystać, nawet przy przekroczeniu dochodu o przysłowiową złotówkę.

Zmiana od 1 stycznia 2016 r.

Z nowym rokiem uległy zmianie zasady przyznawania prawa do zasiłku rodzinnego po przekroczeniu obowiązującego daną rodzinę/osobę uczącą się progu dochodowego. Stało się tak za sprawą ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych, która z dniem 1 stycznia 2016 r. wprowadziła tzw. zasadę "złotówka za złotówkę".

Otóż, w przypadku gdy dochód rodziny przekroczy kwotę obowiązującego limitu dochodu, pomnożoną przez liczbę członków danej rodziny, o kwotę nie wyższą niż łączna kwota zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami przysługujących danej rodzinie w okresie zasiłkowym, na który jest ustalane prawo do tych świadczeń, przysługują one, jednak w odpowiednio zmniejszonej wysokości.

Kwota należnego zasiłku wraz z przysługującymi dodatkami obliczana jest jako różnica między łączną wysokością tych świadczeń (patrz ramka) a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny.

Zasiłek rodzinny wraz z dodatkami nie jest jednak przyznawany, jeśli wysokość tych świadczeń przysługująca danej rodzinie po stosownym zmniejszeniu okaże się niższa niż 20 zł.

W analogiczny sposób jest ustalane prawo do świadczeń rodzinnych oraz ich wysokość dla osoby uczącej się. Za taką, w świetle art. 3 pkt 13 ustawy o świadczeniach rodzinnych, uznaje się osobę pełnoletnią uczącą się, niepozostającą na utrzymaniu rodziców w związku z:

• ich śmiercią lub
   
• ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony.

Przy czym w sprawach o świadczenia rodzinne, do których prawo powstało przed dniem 1 stycznia 2016 r., do ustalania prawa do świadczeń za ten okres mają zastosowanie przepisy dotychczasowe.

Zasada zmniejszania wysokości świadczeń rodzinnych zamiast pozbawiania do nich prawa, po przekroczeniu progu dochodowego, z założenia ma zachęcić osoby uprawnione do podejmowania zatrudnienia bez obawy, że utracą prawo do zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami, gdy ich sytuacja finansowa się poprawi.