Powstrzymanie się od pracy na skutek zagrożenia

Warunki pracy, które nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika (także gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom), upoważniają tego pracownika do powstrzymania się od wykonywania pracy. W sytuacji, gdy powstrzymanie się od pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo do oddalenia się z miejsca zagrożenia. W obu przypadkach pracownik jest obowiązany bez zwłoki powiadomić przełożonego o zaistniałym stanie rzeczy (art. 210 § 1 i 2 K.p.).

Ocena sytuacji musi być oparta na ww. przesłankach. Ich wypełnienie gwarantuje pracownikowi zachowanie prawa do wynagrodzenia. Z braku innych unormowań wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy w podanych okolicznościach nie może być ograniczane, tak jak to ma miejsce w przypadku wynagrodzenia przestojowego, pomimo iż rezultat jest podobny. Pracownik doznaje bowiem przeszkód - niezależnych od niego samego - w wykonywaniu powierzonej mu pracy.

Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas powstrzymania się od pracy z wymienionych przyczyn zastosowanie znajduje § 5 rozporządzenia o wynagrodzeniu. Wynagrodzenie to oblicza się, stosując zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadł okres niewykonywania pracy.

Pracownik zatrudniony przy obsłudze żurawia, skierowany do wykonywania czynności na nowej budowie, stwierdził niewłaściwe zabezpieczenie miejsca pracy i nie przystąpił do wykonywania zadań. W wyniku zgłoszenia zastrzeżeń przełożonemu, odpowiednie służby przystąpiły do usunięcia nieprawidłowości. Prace trwały całą dniówkę roboczą. Pracownik za dzień nieprzepracowany zachował prawo do pełnego wynagrodzenia, tj. wynagrodzenia zasadniczego, określonego w stałej stawce miesięcznej oraz premii przysługującej w zmiennej wysokości procentowej wymienionej stawki. Pracodawca nie dokonywał przeliczenia zmiennego składnika wynagrodzenia, ponieważ w tym wypadku przyjmuje się je w wysokości należnej w miesiącu niewykonywania pracy. Wyodrębnienie wynagrodzenia za godziny nieprzepracowane pozostawałoby bez wpływu na wysokość uposażenia, stąd pracodawca wypłacił pełne wynagrodzenie zasadnicze oraz premię według stawki procentowej przyjętej w danym miesiącu.

Uwaga! Od 22 lutego 2016 r. sposób obliczania omawianego wynagrodzenia będzie uregulowany w ust. 1 wskazanego § 5 rozporządzenia o wynagrodzeniu. Więcej na ten temat piszemy w uwadze na str. 48.

Ustawodawca przewidział jeszcze jedną okoliczność usprawiedliwiającą powstrzymanie się pracownika od wykonywania obowiązków, której przyczyna nie leży jednak po stronie pracodawcy. Pracownik zatrudniony przy wykonywaniu prac wymagających odpowiedniej sprawności psychofizycznej ma prawo - przy zaistnieniu określonych przesłanek - powstrzymać się od wykonywania pracy. Zaniechanie to jest usprawiedliwione w sytuacji, gdy:

• stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy oraz
   
• stan ten stwarza zagrożenie dla innych osób.

Warto podkreślić, że zagrożenie, o którym mowa w przepisie - odmiennie niż w poprzednim przypadku - nie musi dotyczyć wyłącznie zdrowia lub życia innych osób oraz że pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Ustawodawca w sposób odmienny od poprzedniego uregulował także obowiązek informacyjny względem pracodawcy. Otóż pracownik może powstrzymać się od pracy, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego (art. 210 § 4 K.p.).

W świetle powyższego należy uznać, że wymieniony powyżej przepis chroni nie tylko pracownika wykonującego rodzaj pracy wymagający odpowiedniej sprawności oraz przygotowania, ale również zdrowie, życie, a nawet mienie innych osób. Wykaz prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej został opublikowany w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. nr 62, poz. 287).