Odprawa emerytalno-rentowa

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (art. 92¹ § 1 K.p.).

W myśl wyroku Sądu Najwyższego z 8 grudnia 1993 r. (sygn. akt I PRN 111/93, OSNC 1994/12/243): "Przewidziany w przepisach regulujących prawo do odprawy »związek« między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej może mieć nie tylko charakter przyczynowy, czasowy, ale także funkcjonalny.".

Jak podkreśla Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (znak pisma: SPS-023-9313/09), odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi po spełnieniu dwóch przesłanek, a mianowicie nabycia prawa do emerytury oraz rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę. Przy czym pracownik, który nabył prawo do emerytury i pobiera z tego tytułu świadczenie emerytalne oraz jednocześnie kontynuuje zatrudnienie i pobiera wynagrodzenie, nabywa prawo do odprawy w dniu, w którym rozwiąże stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę, rozumianego jako zmiana statusu pracującego emeryta na status emeryta.

Przy ustalaniu wysokości odprawy emerytalno-rentowej odpowiednie zastosowanie znajdują zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (§ 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia o wynagrodzeniu).

W celu obliczenia odprawy emerytalno-rentowej należy:

1) ustalić miesięczne wynagrodzenia z podziałem na:

• przysługujące w stałej stawce miesięcznej, w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do świadczenia,
   
• przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc zmienne składniki wynagrodzenia, w średniej wysokości wypłaconej w trzech ostatnich miesiącach,
   
• przysługujące za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, w średniej wysokości wypłaconej w ostatnich 12 miesiącach, a następnie

2) zsumować otrzymane wielkości.

Dalsze obliczenia stosowane do ekwiwalentu są bezprzedmiotowe, gdyż mają na celu uzyskanie stawki dziennej oraz godzinowej, a następnie wysokości świadczenia adekwatnie do ilości godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego. Odprawa rentowa przysługuje w wysokości wynagrodzenia za miesiąc. Dzielenie sumy miesięcznych wynagrodzeń pracownika przez współczynnik stosowany do wyliczania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, nie posiada więc racjonalnego uzasadnienia (por. uchwała SN z 9 maja 2000 r., sygn. akt III ZP 12/00, OSNP 2000/22/806).

Wynagrodzenie pracownika, który w związku z przejściem na emeryturę rozwiązał umowę o pracę z dniem 31 stycznia 2016 r. składało się z:

• wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 1.800 zł miesięcznie,
   
• dodatku stażowego w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego,
   
• miesięcznej premii regulaminowej według zmiennej stawki procentowej,
   
• premii kwartalnej w wysokości od 5% do 25% wypłaconego wynagrodzenia zasadniczego.

Pracodawca, obliczając odprawę emerytalną:

1) wyodrębnił trzy rodzaje składników i ustalił ich miesięczną wysokość (w dwóch ostatnich przypadkach jest to wartość przeciętna):

• składniki wynagrodzenia określone w stałej miesięcznej wysokości (tu: miesięczne wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek stażowy), w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy:
  1.800 zł + (20% x 1.800 zł) = 2.160 zł,
   
• zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (tu: premia regulaminowa) w przeciętnej wysokości z trzech ostatnich miesięcy (pracownik otrzymał z tytułu premii w październiku 2015 r. - 264 zł, w listopadzie 2015 r. - 368 zł i w grudniu 2015 r. - 248 zł):
  (264 zł + 368 zł + 248 zł) : 3 m-ce = 293,33 zł,
   
• składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe niż 1 miesiąc (premia kwartalna) w średniej wysokości z okresu ostatnich 12 miesięcy (pracownik otrzymał w marcu 2015 r. - 280 zł, w czerwcu 2015 r. - 560 zł, we wrześniu 2015 r. - 368 zł i w grudniu 2015 r. - 720 zł):
  (280 zł + 560 zł + 368 zł + 720 zł) : 12 m-cy = 160,67 zł,

2) ustalił sumę miesięcznych wynagrodzeń: 2.160 zł + 293,33 zł + 160,67 zł = 2.614 zł.

Pracownik otrzymał odprawę emerytalną w wysokości 2.614 zł.

Pracownik wystąpił o rozwiązanie stosunku pracy z dniem 31 stycznia 2016 r. Od 1 lutego 2016 r. miał pobierać emeryturę. Jednak w związku z niedopełnieniem pewnych formalności nie uzyskał do wymienionego dnia decyzji ZUS w sprawie nabycia prawa do świadczenia. Niezależnie od powyższego, pracownik nabył prawo do odprawy emerytalnej w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Dla celów uzyskania prawa do odprawy emerytalnej, pracownik powinien na dzień ustania stosunku pracy spełniać jedynie warunki do uzyskania uprawnień emerytalnych. Potwierdzenie tych uprawnień przez organ ubezpieczeniowy w drodze decyzji administracyjnej może natomiast nastąpić już po ustaniu stosunku pracy. Tak też wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 9 kwietnia 1998 r. (sygn. akt I PKN 508/97, OSNP 1999/8/267), w którym czytamy, że: "Roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy, także wtedy, gdy orzeczenie przyznające emeryturę zostało wydane później.".

Uwaga! Pracodawca może przyznać w wewnętrznych przepisach płacowych odprawę z tytułu ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę lub emeryturę w wyższej wysokości. Ponadto wyższe odprawy emerytalne przewidują niektóre przepisy odrębne. Na przykład pracownikowi ZOZ przechodzącemu na emeryturę przysługuje odprawa w wysokości od jedno- do trzymiesięcznego wynagrodzenia, w zależności od posiadanego stażu pracy.