Odprawa pośmiertna

Odprawa pośmiertna jest świadczeniem o charakterze powszechnym, przysługującym członkom rodziny zmarłego pracownika. Świadczenie to ma charakter jednorazowy i przysługuje z mocy prawa w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w okresie pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia (art. 93 § 1 K.p.).

Pracownik, którego umowa o pracę zawarta na czas określony uległa rozwiązaniu z dniem 31 grudnia 2015 r., chorował nieprzerwanie od 15 listopada 2015 r. do dnia śmierci, która nastąpiła 3 lutego 2016 r. Pracodawca był zobowiązany wypłacić uprawnionym członkom rodziny odprawę pośmiertną po byłym pracowniku.

Podstawa prawna stosunku pracy, wymiar czasu pracy oraz okres zatrudnienia pozostają bez wpływu na prawo do odprawy po zmarłym pracowniku. Dwie ostatnie z wymienionych przesłanek mają jednak istotne znaczenie dla jej wysokości. Warte podkreślenia jest także to, że zakres uprawnionych do odprawy pośmiertnej po pracowniku nie pokrywa się z kręgiem osób powołanych do dziedziczenia ustawowego. O tym, kto może otrzymać wspomnianą odprawę decydują przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy ubezpieczeniowe.

Osoby uprawnione do odprawy pośmiertnej zostały wskazane w art. 93 § 4 K.p. Zgodnie z jego treścią świadczenie to przysługuje:

• małżonkowi,
   
• innym członkom rodziny, o ile spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Osoby uprawnione oraz warunki nabycia prawa do renty rodzinnej zostały określone w art. 68-71 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami, do renty rodzinnej mają prawo:

• dzieci - własne, drugiego małżonka, dzieci przysposobione - do ukończenia 16. roku życia lub 25. roku życia, jeśli się uczą oraz bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16. rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25. roku życia,
   
• wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (również w ramach rodziny zastępczej) przed osiągnięciem pełnoletniości, jeżeli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (w tym wypadku pracownika), chyba że śmierć była następstwem wypadku, a ponadto nie mają prawa do renty po rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania lub ubezpieczony (pracownik) albo jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd,
   
• rodzice (w tym również macocha lub ojczym) - jeżeli ubezpieczony (tu: pracownik) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania, a ponadto spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca, w tym również dotyczące wieku.

Powyższy katalog nie uwzględnia małżonka pracownika, który przy spełnieniu wymaganych przesłanek również może się ubiegać o rentę rodzinną. Pozostaje to jednak bez wpływu na prawo do odprawy pośmiertnej. Omawiane świadczenie przysługuje małżonkowi niezależnie od prawa bądź braku prawa do renty rodzinnej.

Uwaga! Ewentualna separacja małżonków nie ma wpływu na prawo do odprawy pośmiertnej.

Okolicznością wyłączającą prawo do odprawy jest wypłacenie odszkodowania przez instytucję ubezpieczeniową na podstawie polisy wykupionej przez pracodawcę. W przypadku, gdy odszkodowanie wypłacone przez zakład ubezpieczeniowy jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić stosowne wyrównanie.

Pracodawca wykupił dla swoich pracowników polisy na życie o wartości 5.000 zł. Odprawa w związku ze śmiercią jednego z pracowników okazała się jednak wyższa i wyniosła 6.500 zł. Pracodawca wypłacił uprawnionym członkom rodziny wyrównanie w wysokości 1.500 zł (6.500 zł - 5.000 zł).

Jak już wspomnieliśmy, wysokość odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia (art. 93 § 2 K.p.). Decyduje staż zakładowy, przy czym do okresu zatrudnienia należy zaliczyć okres pracy u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana miejsca pracy nastąpiła na skutek przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę, bądź też w innych przypadkach, gdy z mocy prawa nowy pracodawca jest następcą prawnym poprzedniego. Odprawa pośmiertna wynosi:

• jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
   
• trzymiesięczne wynagrodzenie, gdy jego staż zakładowy wyniósł co najmniej 10 lat,
   
• sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Przy ustalaniu wysokości odprawy pośmiertnej odpowiednie zastosowanie znajdują zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (§ 2 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia o wynagrodzeniu).