Przeliczenie podstawy wymiaru emerytury i renty

Wysokość emerytury przyznanej według starych zasad oraz renty z tytułu niezdolności do pracy ustalana jest m.in. w oparciu o podstawę wymiaru tego świadczenia. Ustalenie tej wartości decyzją pierwszorazową przyznającą świadczenie emerytalno-rentowe nie oznacza, iż nie można dokonać ponownego przeliczenia świadczenia od nowej podstawy wymiaru. Przy czym może to mieć miejsce na zasadach oraz warunkach przewidzianych przez ustawodawcę. Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytura lub renta okaże się niższa, świadczenie będzie nadal przysługiwało w dotychczasowej wysokości. Warto więc, spełniając odpowiednie warunki, złożyć wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru.

Podstawa wymiaru emerytury lub renty

Podstawę wymiaru świadczeń stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie:

• kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę,
   
• 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Aby ustalić podstawę wymiaru, należy dokonać stosownych obliczeń, a mianowicie:

• sumy kwot podstaw wymiaru składek z każdego roku, 
   
• stosunku każdej z obliczonych kwot do rocznej kwoty ogłoszonego przeciętnego wynagrodzenia i wyrazić go w procentach.

W następnej kolejności należy obliczyć średnią arytmetyczną wyliczonych wcześniej procentów. Ustalony w ten sposób wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury (wwpw) należy pomnożyć przez obowiązującą kwotę bazową. Wskazane kwestie reguluje art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Przy ustalaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczeń porównuje się faktyczne relacje zarobków w danym roku kalendarzowym z przeciętnym wynagrodzeniem określonym dla tego roku. Następnie do obliczenia wysokości świadczenia wyliczony wskaźnik ogranicza się do 250%.

Przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia

Ustawa emerytalna przewiduje kilka sposobów przeliczenia podstawy wymiaru pobieranej emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy.

Pierwszy z nich wynika z zapisów art. 110 ustawy emerytalnej i dotyczy przypadków, w których wnioskodawca do ponownego ustalenia omawianej podstawy wymiaru wskazuje wynagrodzenie przypadające w całości lub w części po przyznaniu świadczenia. Gdy do ponownego obliczenia podstawy wymiaru zostanie wskazane wynagrodzenie uzyskane w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, wówczas wymagane jest, aby wskaźnik wysokości podstawy wymiaru był wyższy od ostatnio obliczonego. Wskazanie zarobków uzyskanych w części po przyznaniu świadczenia dotyczy jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia (może to być nawet jeden dzień).

Jeżeli jednak w wyniku przeliczenia podstawy wymiaru poprzez uwzględnienie zarobków przypadających po przyznaniu świadczenia okaże się, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy od poprzednio ustalonego, to przeliczenie może być dokonane, jeżeli świadczeniobiorca:

• od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie podstawy wymiaru nie pobrał należności wskutek jej zawieszenia, albo 
   
• do ponownego ustalenia podstawy wymiaru wskaże zarobki przypadające w całości po przyznaniu prawa do świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi co najmniej 130%.

W razie dokonywania przeliczenia w myśl art. 110 ustawy emerytalnej, podstawa wymiaru świadczenia ustalana jest na zasadach określonych w art. 15 tej ustawy.

Do przeliczenia podstawy wymiaru stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dacie zgłoszenia wniosku o ponowne obliczenie podstawy wymiaru.

Druga z możliwości ponownego obliczenia podstawy wymiaru emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy wynika z art. 111 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem świadczeniobiorca może zgłosić wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem zarobków uzyskanych w następujących okresach:

• z tej samej liczby lat kalendarzowych i z tego samego okresu wskazanego do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru, 
   
• z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie świadczenia lub wniosek o ponowne obliczenie podstawy wymiaru, 
   
• z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przypadających przed zgłoszeniem wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru.

Wymaganym warunkiem do tego przeliczenia jest uzyskanie wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru od poprzednio obliczonego. Do ponownego obliczenia podstawy wymiaru zgodnie z tym przepisem stosuje się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia, a więc "starą kwotę bazową". Ten sposób przeliczenia podstawy wymiaru zasadniczo dotyczy tych przypadków, w których zainteresowany przedstawia zarobki uzyskane w okresie poprzedzającym przyznanie świadczenia, a więc te, których dotychczas nie udokumentował.

Ustawodawca gwarantuje wypłatę świadczenia w ustalonej dotychczasowej wysokości, nawet jeżeli w wyniku przeliczenia będzie ono niższe.

Ponowne obliczenie emerytury

Z dniem 1 maja 2015 r. do ustawy emerytalnej został wprowadzony przepis art. 110a umożliwiający ponowne ustalenie wysokości emerytury od przeliczonej podstawy wymiaru także w przypadku, gdy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy od poprzednio ustalonego.

Ponownego ustalenia wysokości emerytury dokonuje się po spełnieniu następujących warunków:

• do obliczenia podstawy wymiaru emerytury wskazane zostały zarobki (podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe) przypadające w całości lub w części po przyznaniu emerytury, 
   
• zarobki obejmują okres 10 kolejnych lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury od przeliczonej podstawy wymiaru lub dowolnie wybranych 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury, 
   
• nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy niż 250%.

Do przeliczenia emerytury na zasadach określonych wyżej, stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dacie zgłoszenia wniosku o przeliczenie.

Ponownego ustalenia emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej można dokonać tylko raz. W przypadku gdy emeryt zgłosi kolejny wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, to ZUS dokona przeliczenia wyłącznie na podstawie art. 110 lub 111 tej ustawy, jeżeli wnioskodawca spełni warunki określone w tych przepisach.