Przerwy w prowadzeniu pojazdu

Kierowcy wykonujący przewozy towarowe podlegające pod regulacje rozporządzenia (WE) nr 561/2006, muszą korzystać z przerw w prowadzeniu pojazdu. Są to okresy, w których kierowcy nie tylko nie prowadzą pojazdu, ale i nie wykonują żadnej innej pracy, gdyż powinny być one przeznaczone wyłącznie do wypoczynku (art. 4 lit. d rozporządzenia (WE) nr 561/2006). Jedną ważną różnicę w tym zakresie wprowadzono w 2014 r. w Umowie AETR, pozwalając, aby za czas przerwy uznawane były także okresy oczekiwania, a nie tylko czas niepoświęcony na kierowanie pojazdem w przewozach wykonywanych w załodze, jak ma to miejsce w przewozach unijnych.

Kierowca wykonujący część przewozu drogowego na terenie Białorusi, po okresie prowadzenia pojazdu trwającym 4 godziny pozostaje w gotowości do wykonywania pracy i oznacza czas jednej godziny jako dyspozycja (tzw. koperta), następnie prowadzi pojazd przez 4,5 godziny i odbiera dobowy odpoczynek. W przedstawionym przykładzie kierowca prawidłowo podzielił czas jazdy ciągłej, gdyż zgodnie z nową regulacją Umowy AETR czas oczekiwania jest przerwą.

Należy się ona w wymiarze 45 minut i nie musi być wykorzystywana w jednej części, gdyż przepis przewiduje możliwość podzielenia jej na odcinki. Wymaga on jednak, by pierwszy z nich miał długość 15 minut, drugi z kolei 30 minut. W praktyce oznacza to, że alternatywą dla udzielania 45 minut przerwy po każdych 4,5 godzinach prowadzenia pojazdu jest udzielenie kierowcy 15 minut przerwy w trakcie 4,5-godzinnego okresu prowadzenia pojazdu, a następnie 30 minut przerwy bezpośrednio po jego zakończeniu. Po skorzystaniu z takiej przerwy, dzielonej lub wykorzystanej w jednym odcinku, kierowca może rozpocząć kolejny okres prowadzenia pojazdu.

Kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej 18 ton ma zaplanowany maksymalny dzienny czas prowadzenia pojazdu w wymiarze 10 godzin. Jego praca w tym dniu może wyglądać w następujący sposób: 4,5 godziny jazdy, 45 minut przerwy, następnie 2,5 godziny jazdy, 15 minut przerwy, 2 godziny jazdy, 30 minut przerwy, godzina jazdy, odpoczynek.

Uwaga! W przypadku zaplanowania 9 lub mniejszej liczby godzin jazdy w ciągu dniówki kierowcy nie trzeba udzielać drugiej przerwy w prowadzeniu pojazdu. Bezpośrednio po drugim okresie prowadzenia, który nie przekroczy w tym przypadku 4,5 godziny skorzysta on bowiem z odpoczynku dobowego.

Pewnych problemów praktycznych przysparzają przypadki skorzystania z przerwy w prowadzeniu pojazdu po okresie krótszym niż 4,5 godziny. Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego z 28 lipca 2011 r., w takich okolicznościach przerwa kończy pierwszy okres prowadzenia, więc kierowca może po jej wykorzystaniu ponownie prowadzić przez maksymalnie 4,5 godziny. Wskazane wątpliwości nie występują w przypadku przekroczenia okresu 4,5 godziny prowadzenia pojazdu bez przerw. Kierowcy grozi w takim przypadku grzywna w kwocie 150 zł za przekroczenie czasu prowadzenia pojazdu powyżej 15 minut do 30 minut oraz w tej samej wysokości za każde kolejne rozpoczęte 30 minut (l.p. 4.2. załącznika nr 1 do ustawy o transporcie drogowym). W tych okolicznościach kara pieniężna grozi również przewoźnikowi, który podobnie jak kierowca nie odpowiada jedynie za naruszenia trwające do 15 minut. W przypadku poważniejszych przekroczeń, obejmujących powyżej 15 do 30 minut przewoźnik płaci karę 150 zł tak jak kierowca, a za każde kolejne rozpoczęte 30 minut grozi mu kara 200 zł (l.p. 5.2.1. i 5.2.2. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Kierowca może odstąpić od stosowania przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, przerw i odpoczynków, jeśli nie zagraża to bezpieczeństwu ruchu drogowego lub umożliwia osiągnięcie przez pojazd odpowiedniego miejsca postoju.

Odstępstwo to jest jednak dopuszczalne jedynie w zakresie niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa osób, ładunku i pojazdu (art. 12 rozporządzenia (WE) nr 561/2006). Wiąże się z nim obowiązek kierowcy odpowiedniego udokumentowania przyczyn, poprzez odręczne wpisanie ich na wykresówce, wydruku z tachografu cyfrowego lub w planie pracy, w przypadku przewozów regularnych. Co istotne wskazany przepis jasno precyzuje, że udokumentowanie przyczyn odstępstwa musi nastąpić najpóźniej po przybyciu na miejsce umożliwiające postój pojazdu. Powody, którymi kierowca usprawiedliwia odstępstwo od przepisów o czasie prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerwach i odpoczynkach nie mogą być możliwe do przewidzenia przed rozpoczęciem przewozu. W praktyce oznacza to, że objazdy drogowe lub ograniczenia w ruchu określonych kategorii pojazdów mogą uzasadniać przekroczenie czasu prowadzenia pojazdu jedynie w przypadku, gdy nie były one ogłoszone przed rozpoczęciem przewozu. Podobnie należy oceniać utrudnienia ruchu drogowego, gdyż tylko niespodziewane korki, spowodowane np. wypadkiem, uzasadniają przesunięcie momentu skorzystania z przerwy czy odpoczynku. Takiej doniosłości nie mają korki wynikające np. ze szczytów komunikacyjnych, gdyż przejeżdżając o 16⁰⁰ przez centrum Łodzi czy Warszawy kierowca musi zakładać, że zajmie to więcej czasu niż np. w godzinach nocnych. Analogicznie należy traktować przypadki przekroczenia czasu jazdy wskutek warunków atmosferycznych, które jako możliwe do przewidzenia przed rozpoczęciem zadania powinny być uwzględnione przez przewoźnika przy planowaniu pracy kierowcy. Przewoźnik musi również brać pod uwagę dostępną liczbę miejsc parkingowych na trasie przejazdu, gdyż jest to wartość z góry wiadoma przy układaniu zadań przewozowych.

Usprawiedliwieniem dla odstępstwa od omawianych przepisów może być za to choroba kierowcy lub awaria prowadzonego przez niego pojazdu. Najistotniejszy jest bowiem wyraźny związek pomiędzy odstąpieniem od stosowania przepisów, a podaną przyczyną, która uzasadnia dane odstępstwo. Odstępstwa od przepisów muszą mieć charakter wyjątkowy, więc kontrolując zasadność konkretnego przypadku Inspektor Transportu Drogowego będzie sprawdzał m.in. historię zapisów czasu prowadzenia pojazdu danego kierowcy. Pozwoli to bowiem ocenić, czy zazwyczaj przestrzega on przepisów, a przez to czy odstępstwo ma rzeczywiście wyjątkowy charakter. Nie mogą one bowiem występować regularnie i zawsze muszą być uzasadnione wyjątkowymi okolicznościami.