KIEROWCY W PRZEWOZACH REGULARNYCH NA TRASACH POWYŻEJ 50 KM

Omawiane w poprzednim dziale przewozy regularne osób na trasach do 50 km stanowią szczególny podtyp szerszego działu, obejmującego regularne przewozy osób, czyli krajowe i międzynarodowe usługi polegające na przewozie osób w określonych odstępach czasu oraz na określonych trasach. Z art. 4 lit. n rozporządzenia (WE) nr 561/2006 wynika wymóg, by pasażerowie byli dowożeni na z góry określone przystanki, a same usługi przewozowe były powszechnie dostępne, więc dopuszczalna jest jedynie rezerwacja miejsc.

Zasady wykonywania przewozów regularnych zostały uregulowane w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 915), do której odwołuje się m.in. ustawa o transporcie drogowym. Ma to miejsce w definicji przewozu regularnego wynikającej z art. 4 pkt 7 tego aktu, zgodnie z którą jest nim publiczny przewóz osób i ich bagażu w określonych odstępach czasu i określonymi trasami, na zasadach uregulowanych w prawie przewozowym. W związku z taką definicją do przewozów regularnych należy również zaliczyć komunikację miejską, omawianą szerzej w rozdziale V niniejszego dodatku, poświęconym przewozom regularnym na trasach do 50 km.

W pojęciu przewozów regularnych mieszczą się zarówno przewozy krajowe, jak i zagraniczne, niezależnie od długości trasy, o ile spełnione są wskazane wyżej warunki. Przewoźnik, który zamierza wykonywać przewozy regularne osób musi ponadto uzyskać wymagane zezwolenie, które wydaje, w zależności od zasięgu terytorialnego przewozów, wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta bądź marszałek województwa.

Do przewozów regularnych osób na trasach powyżej 50 km stosuje się w całości przepisy dotyczące okresów prowadzenia pojazdu, przerw i odpoczynków, wynikające z rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz Umowy AETR. Wynika to z faktu, iż przewozy te nie zostały wyłączone spod omawianych regulacji prawa międzynarodowego, te zaś wymuszają swoje stosowanie niezależnie od tego, na jakiej podstawie kierowca wykonuje dany typ przewozu. Z uwagi na rozciągnięcie stosowania ustawy o czasie pracy kierowców na przedsiębiorców osobiście wykonujących przewóz drogowy oraz kierowców niebędących pracownikami, wykonujących przewóz na rzecz innego podmiotu, część uregulowanych w niej instytucji znajdzie zastosowanie również do kierowców niebędących pracownikami. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim definicję czasu pracy z art. 6 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. Niezależnie od podstawy zatrudnienia kierowcy podlegają również maksymalnemu 60-godzinnemu limitowi tygodniowego czasu pracy, a jego wykorzystywanie nie może prowadzić do przekroczenia przeciętnie 48 godzin pracy na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Warto pamiętać, że limity te obowiązują kierowców bez względu na liczbę podmiotów, na rzecz których wykonują przewozy lub pozostają w zatrudnieniu, choć w praktyce będzie to niemożliwe do ustalenia.

Przepisy międzynarodowe mają w tym przypadku pierwszeństwo stosowania przed regulacjami krajowymi, co oznacza, że skorzystanie z przerwy w prowadzeniu pojazdu po 4,5 godzinach jazdy wyłącza obowiązek udzielania kierowcy kolejnej przerwy w czasie pracy przeznaczonej na odpoczynek (art. 13 ustawy o czasie pracy kierowców), przypadającej po upływie 6 kolejnych godzin pracy. Warto pamiętać, że prawo do tych przerw przysługuje niezależnie od podstawy zatrudnienia, więc trzeba ich będzie udzielać również zleceniobiorcom, wykonawcom dzieła i kierowcom wykonującym przewozy w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej.

W przypadku kierowców-pracowników pierwszeństwo stosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006 lub Umowy AETR powoduje, że będą mogli korzystać ze skróconych do 9 godzin odpoczynków dobowych bez ryzyka, że naruszy to art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. U kierowców samozatrudnionych oraz niebędących pracownikami obowiązek stosowania w tym zakresie przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 albo Umowy AETR wynika bezpośrednio z art. 26c ust. 5 ustawy o czasie pracy kierowców, więc również w tym zakresie podstawa zatrudnienia nie będzie miała wpływu na ich obowiązki. Analogicznie przedstawia się sprawa odpoczynków tygodniowych, które w obu przypadkach podlegają bezpośrednio pod regulacje międzynarodowe. W przypadku kierowców-pracowników może być to oceniane jako niekorzystne z punktu widzenia pracodawcy, gdyż wydłuża regularny odpoczynek tygodniowy z 35 do 45 godzin, pozwala jednak na jego skracanie w co drugim tygodniu.

Uwaga! Podobnie jak w przypadku kierowców wykonujących przewozy towarowe pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony może wystąpić przypadek, w którym kierowcy wykonujący przewozy regularne na trasach przekraczających 50 km będą korzystali z przerw w czasie pracy z art. 13 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. Warunkiem jest jednak upływ 6 godzin pracy, przy jednoczesnym prowadzeniu pojazdu przez okres krótszy niż 4,5 godziny. W praktyce może to więc wystąpić jedynie w dniówkach, w których kierowca mało jeździ, za to podejmuje dużo innych aktywności wliczanych do czasu pracy.

Niezależnie od podstawy zatrudnienia do kierowców wykonujących przewozy regularne na trasach powyżej 50 km znajdzie zastosowanie ograniczenie z art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców. W praktyce oznacza to, że kierowca wykonujący pracę w porze nocnej z art. 2 ust. 6a ustawy o czasie pracy kierowców nie może w tej dobie przepracować więcej niż 10 godzin. W ocenie GIP obejmuje to również pracę w nadgodzinach, co oznacza, że po przepracowaniu 10 godzin w takiej dobie kierowca musi skorzystać z odpoczynku, gdyż w przeciwnym razie naruszy komentowany przepis.

Kolejną analogią jest obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowcy, który dotyczy zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców czy stron umów prawa cywilnego. Różnice dotyczą jedynie formy jego realizacji, gdyż w każdym przypadku ewidencja może przybrać jedną z 5 form wymienianych w art. 25 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. W przypadku kierowcy-pracownika ewidencję prowadzi pracodawca, który ma obowiązek udostępniać ją do wglądu na żądanie pracownika. Ewidencję kierowcy niebędącego pracownikiem, wykonującego osobiście przewozy na rzecz przedsiębiorcy prowadzi ten przedsiębiorca. Ma on obowiązek wydawać takiemu kierowcy kopię tych dokumentów (art. 26e ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców). W przypadku przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe obowiązek prowadzenia ewidencji obciąża ich samych. Różnice dotyczą również długości okresu, przez który należy przechowywać ewidencję czasu pracy. W przypadku pracowników wynosi on bowiem 3 lata, z kolei wobec przedsiębiorców i stron umów prawa cywilnego ustawodawca przewidział 2-letni okres przechowywania, biegnący od momentu zakończenia objętego nią okresu.

Poza wymienionymi przypadkami, gdy przepis międzynarodowy wyłącza zastosowanie odpowiedniej instytucji prawa krajowego, do kierowców wykonujących przewozy regularne osób na trasach powyżej 50 km w oparciu o umowę o pracę stosuje się w całości ustawę o czasie pracy kierowców. Oznacza to, że podobnie jak u kierowców wykonujących przewozy towarowe pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony pracodawca będzie musiał planować i organizować ich czas pracy zgodnie z przepisami ustawy. Wiąże się z tym obowiązek układania kierowcom-pracownikom rozkładów czasu pracy, które w przypadku przewozów regularnych osób na trasach przekraczających 50 km muszą być ustalane na okresy nie krótsze niż 2 tygodnie. Wpływ na długość okresu, na który muszą być układane rozkłady czasu pracy ma również stosowany system czasu pracy.

Kierowca zatrudniony w PKS wykonuje wyłącznie przewozy regularne osób na trasach podmiejskich o długości przekraczającej 50 km. Dotychczas pracodawca stosował wobec niego system równoważny i układał rozkłady na okresy dwutygodniowe. Analiza wykresówek kierowcy wykazała jednak, że praktycznie w każdym realizowanym przez niego zadaniu można by wyłączyć przerwę trwającą od 3 do 5 godzin, przypadającą między porannym a popołudniowym szczytem komunikacyjnym. Jednocześnie pracodawca nie chce rezygnować z elastyczności, którą daje system równoważny i możliwości precyzyjnego dostosowania wymiaru czasu pracy w dobie do długości zaplanowanego zadania przewozowego. Wyjściem z sytuacji może być wprowadzenie systemu mieszanego z art. 19 ustawy o czasie pracy kierowców, z tym zastrzeżeniem, że pracodawca będzie musiał układać kierowcy rozkłady na okresy co najmniej 1 miesiąca. Alternatywą jest wprowadzenie systemu przerywanego, który jednak wymusza planowanie sztywno 8-godzinnych dniówek lub pozostawienie systemu równoważnego, gdyż w przeciwieństwie do systemu mieszanego nie wpływają one na wymaganą długość okresu, na jaki tworzy się rozkład czasu pracy.