Ogólne zasady dokonywania potrąceń

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. Tak wynika z art. 833 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) oraz art. 9 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1619 ze zm.). Potrąceń z wynagrodzenia za pracę dokonuje się w trybie art. 87 i nast. Kodeksu pracy. Przepisy te obowiązują także w stosunku do innych świadczeń ze stosunku pracy, takich jak:

• wynagrodzenie chorobowe,
   
• odprawa emerytalna, ekonomiczna,
   
• nagroda jubileuszowa,
   
• ekwiwalent za urlop (por. wyrok SN z dnia 29 stycznia 2007 r., sygn. akt II PK 181/06).

Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, a także innych niż alimentacyjne potrąca się z wynagrodzenia za pracę oraz z pozostałych świadczeń objętych przepisami K.p., po odliczeniach składkowo-podatkowych, według kolejności wskazanej w art. 87 § 1 K.p. Stosownie do powołanej normy, potrąceniu w tym trybie podlegają:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
   
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
   
• udzielone pracownikowi zaliczki pieniężne,
   
• kary pieniężne z odpowiedzialności porządkowej.

W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych nie występuje kwota wolna od potrąceń.

Egzekucja na poczet świadczeń alimentacyjnych ma rangę priorytetową, korzysta więc z bezwzględnego pierwszeństwa. W razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych potrącenie może wynieść 3/5 wynagrodzenia po odliczeniach składkowo-podatkowych (art. 87 § 3 pkt 1 K.p.).

Przy dokonywaniu potrąceń na poczet egzekwowanych świadczeń niealimentacyjnych występują dwa ograniczenia. Po pierwsze, dokonuje się ich do wysokości 1/2 wynagrodzenia po odliczeniach składkowo-podatkowych (art. 87 § 3 pkt 2 K.p.), a po drugie - obowiązuje kwota wolna od potrąceń. W tym przypadku jest ona równa wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniach składkowo-podatkowych.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwota wolna ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (art. 87¹ § 1 pkt 1 i § 2 K.p.).

Dokonując ustalenia kwoty wolnej od potrąceń pracownikowi zatrudnionemu na część etatu, w pierwszej kolejności oblicza się wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę stosownie do wymiaru czasu pracy pracownika, a następnie dokonuje odliczeń składkowo-podatkowych (stanowisko MPiPS wyrażone w piśmie z dnia 7 stycznia 2014 r.).

Stosownie do wyjaśnień resortu pracy, przy ustalaniu wysokości potrącenia, obowiązkowe odliczenia składkowo-podatkowe obejmują również składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Ponadto, wobec braku podstawy prawnej, kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia za pracę nie ulega zmniejszeniu w razie uzyskania wynagrodzenia tylko za część miesiąca.

Kwoty wolne od potrąceń w 2016 r.

Kwoty wolne od potrąceń oblicza się na podstawie obowiązującego w danym roku kalendarzowym minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W myśl art. 87¹ K.p., wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
   
• 75% wymienionego wynagrodzenia - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
   
• 90% wskazanego wynagrodzenia - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 K.p.

W przypadku potrąceń dobrowolnych, dokonywanych na podstawie pisemnej zgody pracownika, kwotą wolną od potrąceń jest kwota w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa wcześniej - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
   
• 80% tej kwoty - przy potrącaniu innych należności (art. 91 § 2 K.p.).

W 2016 r. minimalne wynagrodzenie za pracę pracownika pełnoetatowego wynosi 1.850 zł.

Należy zaznaczyć, że przy ustalaniu kwot wolnych, oprócz obciążeń składkowo-podatkowych, odlicza się również składkę zdrowotną, zgodnie ze stanowiskiem MPiPS, analogicznie jak przy ustalaniu wysokości potrącenia.

Na wysokość kwot wolnych wpływają też inne odliczenia, takie jak koszty uzyskania przychodów oraz kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy.

Potrącenia w pierwszym roku pracy

Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2015 r. poz. 2008), w pierwszym roku pracy wynagrodzenie pracownika wynosi nie mniej niż 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2016 r. wynagrodzenie w tym okresie nie może być niższe niż 1.480 zł.

Wysokość kwoty wolnej w pierwszym roku pracy ustala się na podstawie wynagrodzenia minimalnego przysługującego w tym okresie. Takie stanowisko zajmuje Departament Prawny GIP (pismo znak: GPP-416-4560-465/07/PE). Należy jednak zasygnalizować, że odmienne zdanie w tej sprawie ma resort pracy. Uważa on, że nie ma podstaw do różnicowania wysokości kwoty wolnej w zależności od tego, czy chodzi o pierwszy, czy o kolejne lata zatrudnienia.