Podstawowa organizacja czasu pracy

Czas pracy

Podstawowa organizacja czasu pracy polega na stosowaniu podstawowych norm czasu pracy określonych w art. 129 § 1 K.p., z wyłączeniem możliwości przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy. Czas pracy w tym systemie nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Norma dobowa oraz wymiar dobowy w tej organizacji ma charakter stały. Oznacza to, że pracownik pełnoetatowy w systemie podstawowym zawsze świadczy pracę po 8 godzin na dobę, przeciętnie przez 5 dni w tygodniu.

Inaczej jest w przypadku pracowników zatrudnionych na część etatu. Mogą oni wykonywać pracę w różnych dobowych wymiarach czasu pracy w poszczególnych dniach tygodnia, byle nie przekraczały one 8-godzinnej normy dobowej.

Niższe dobowe i tygodniowe normy czasu pracy obowiązują niektóre grupy pracowników. Należą do nich pracownicy niepełnosprawni o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, a także pracownicy medyczni.

Tygodniowy czas pracy w organizacji podstawowej łącznie z nadgodzinami może wynosić przeciętnie do 48 godzin.

Najczęściej spotykanym rozkładem w podstawowej organizacji czasu pracy jest praca od poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie w określonych godzinach. Jednak nie tylko sobota może być ustanowiona dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Może nim być dowolny dzień roboczy tygodnia, a nawet różne dni w różnych tygodniach. Dniami roboczymi są bowiem wszystkie dni od poniedziałku do soboty, z wyłączeniem przypadających w te dni świąt. Przy czym zmienny rozkład w organizacji podstawowej, w której w poszczególnych tygodniach dni wolne z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy są różnymi dniami, obliguje pracodawcę do sporządzania każdorazowo harmonogramu czasu pracy pracowników.

Planowanie czasu pracy pracowników w podstawowej organizacji czasu pracy wymaga, oprócz stosowania norm czasu pracy, także zapewnienia pracownikom odpoczynków dobowego i tygodniowego. Odpoczynek dobowy przysługuje pracownikowi w każdej dobie i trwa nieprzerwanie co najmniej 11 godzin (art. 132 § 1 K.p.). Natomiast odpoczynek tygodniowy należy zapewnić pracownikowi w każdym tygodniu w wymiarze co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (art. 133 § 1 K.p.).

Wprowadzenie systemu podstawowego

Wprowadzenie organizacji podstawowej następuje w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. W przypadku gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy oraz nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, wprowadza ją na mocy obwieszczenia o czasie pracy (art. 150 § 1 K.p.). Postanowienia obwieszczenia o czasie pracy dotyczące przyjętego systemu i rozkładów czasu pracy wchodzą w życie po upływie dwóch tygodni od ich ogłoszenia (art. 150 § 7 K.p.). Należy dodać, że jeżeli w firmie działa zakładowa organizacja związkowa, sprawy związane z systemami i rozkładami czasu pracy muszą być z nią konsultowane.

Okresy rozliczeniowe

Kodeks pracy przewiduje, że w odniesieniu do organizacji podstawowej można stosować okresy rozliczeniowe nieprzekraczające 4 miesięcy (art. 129 § 1 K.p.). Istnieje też możliwość przedłużenia tych okresów rozliczeniowych na mocy art. 129 § 2 K.p. Przepis ten przewiduje, że w każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi bądź dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Planowanie i rozliczanie czasu pracy pracowników następuje w zakresie każdego kolejnego okresu rozliczeniowego. W danym zakładzie dla różnych grup pracowników mogą być stosowane okresy rozliczeniowe innej długości.

Rozkłady czasu pracy

Rozkłady czasu pracy, które nie mają charakteru stałego, niezależnie od systemu czasu pracy muszą być sporządzane w formie pisemnej lub elektronicznej na okres obejmujący co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca jest obowiązany przekazać pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład (art. 129 § 3 K.p.). Nie jest wymagane sporządzanie rozkładów czasu pracy, jeżeli:

• rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy, z obwieszczenia o systemach i rozkładach czasu pracy albo z umowy o pracę,
   
• praca wykonywana jest w systemie zadaniowym,
   
• na pisemny wniosek pracownika pracodawca stosuje do niego ruchomy rozkład czasu pracy lub na jego pisemny wniosek pracodawca ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy (art. 129 § 4 K.p.).