Wysokość i zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne

Składki na poszczególne ryzyka ubezpieczeniowe wynoszą:

• ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru,
   
• ubezpieczenia rentowe - 8% podstawy wymiaru,
   
• ubezpieczenie chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru,
   
• ubezpieczenie wypadkowe - od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru.

Stopa procentowa składki wypadkowej jest zróżnicowana i ustalana na rok składkowy (tj. okres obowiązywania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku). Ustala się ją w oparciu o przepisy:

• ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1242), dalej ustawy wypadkowej,
   
• rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. z 2013 r. poz. 878 ze zm.).

Samodzielnego ustalenia stopy procentowej składki wypadkowej dokonuje płatnik:

1) podlegający wpisowi do rejestru REGON zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego:

• nie więcej niż 9 ubezpieczonych,
   
• co najmniej 10 ubezpieczonych, który nie był obowiązany do przekazania do ZUS informacji ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe,

2) niepodlegający wpisowi do rejestru REGON (bez względu na liczbę osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego).

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek podlegającego wpisowi do rejestru REGON, zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności (art. 28 ust. 1 ustawy wypadkowej). Taka też wysokość stopy procentowej składki wypadkowej obowiązuje płatników niepodlegających wpisowi do rejestru REGON.

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek podlegającego wpisowi do rejestru REGON, zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych:

• wynosi tyle, co stopa procentowa określona dla grupy działalności, do której należy płatnik - jeżeli płatnik nie przekazał informacji ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe (art. 33 ust. 1 ustawy wypadkowej),
   
• jest ustalana przez ZUS jako iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek, i wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek - jeżeli płatnik przekazał informacje ZUS IWA za trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe (art. 28 ust. 2 ustawy wypadkowej).

Liczbę ubezpieczonych pracodawca ustala jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS co najmniej 1 dzień (art. 28 ust. 3 ustawy wypadkowej). Jeśli pracodawca zgłaszany jest w ZUS w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku, to liczbę tę ustala w oparciu o liczbę ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu kalendarzowym, od którego pracodawca został zgłoszony w ZUS (art. 28 ust. 4 ustawy wypadkowej).

Przykładowo dla pracodawcy zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego w 2015 r. nie więcej niż 9 ubezpieczonych, stopa procentowa składki wypadkowej ustalona na rok składkowy, który rozpoczął się 1 kwietnia 2016 r. i potrwa do 31 marca 2017 r. wynosi 1,80% (tj. 50% z 3,60% - najwyższa stopa procentowa składki wypadkowej dla grup działalności).

Składkę na ubezpieczenie emerytalne finansują, z własnych środków, w równych częściach pracownik i pracodawca, natomiast składkę na ubezpieczenia rentowe z własnych środków finansują pracownicy w wysokości 1,5% podstawy wymiaru, a pracodawca w wysokości 6,5% podstawy wymiaru. Składkę na ubezpieczenie chorobowe finansuje pracownik w całości z własnych środków. Z kolei składkę wypadkową finansuje w całości pracodawca. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za pracownika oblicza, rozlicza i przekazuje co miesiąc do ZUS w całości pracodawca. Pracodawca oblicza część składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składkę na ubezpieczenie chorobowe finansowane przez pracownika i po potrąceniu ich ze środków pracownika przekazuje do ZUS.

Kwoty należnych składek na ubezpieczenia społeczne (także na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i FGŚP) pracodawca zaokrągla do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, lub w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza. Tak wynika z § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek... (Dz. U. nr 78, poz. 465 ze zm.).

Składki na ubezpieczenia społeczne pobrane ze środków pracownika podlegają odliczeniu od dochodu, zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), dalej ustawy o pdof.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru (art. 79 ust. 1 ustawy zdrowotnej). Składkę tę za pracownika oblicza, pobiera z jego dochodu i odprowadza do ZUS pracodawca. W przypadku, gdy wyliczona przez pracodawcę składka (9% podstawy wymiaru) jest wyższa od wyliczonej zaliczki na podatek dochodowy, obliczoną składkę pracodawca obniża do wysokości zaliczki (patrz przykład na str. 47-48). Składka zdrowotna w wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru podlega odliczeniu od zaliczki na podatek dochodowy, zgodnie z art. 27b ust. 1 pkt 1 lit. b i ust. 2 ustawy o pdof.