Ustalanie prawa do wynagrodzenia chorobowego

Pracodawca zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków. Do jego obowiązków należy naliczanie i wypłata wynagrodzenia chorobowego, określonego w art. 92 K.p. oraz przekazywanie do ZUS dokumentacji pracownika dotyczącej wypłaty zasiłków. Zgłaszanie do ubezpieczenia chorobowego co najmniej 21 osób zobowiązuje pracodawcę do wypłaty zasiłków.

Przy ustalaniu prawa i wysokości wynagrodzenia chorobowego należy kierować się przepisami ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372), dalej ustawy zasiłkowej.

Liczbę ubezpieczonych zobowiązującą pracodawcę do wypłaty zasiłków, ustala się według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. Uwzględnia się w niej pracowników (w tym uczniów), osoby ubezpieczone na podstawie umowy o pracę nakładczą, umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i osoby z nimi współpracujące. W liczbie tej nie uwzględnia się osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych oraz duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu. Przykładowo pracodawca, który na dzień 30 listopada 2015 r. zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego 20 (lub mniej) osób, nie jest obowiązany do wypłaty zasiłków w 2016 r.

W stosunku do pracodawców, którzy na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego, liczbę tę ustala się według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia. Przykładowo pracodawca rozpoczął pozarolniczą działalność gospodarczą w maju 2016 r., zatrudniając w tym miesiącu 4 osoby. Od czerwca 2016 r. zwiększył zatrudnienie do 50 osób. Ponieważ w pierwszym miesiącu prowadzenia działalności dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 osób, nie jest zobowiązany do wypłaty zasiłków w 2016 r.

Zasiłki przysługujące osobom ubezpieczonym u pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych wypłaca ZUS właściwy dla siedziby pracodawcy.

Przekazując wypłatę zasiłków do ZUS, pracodawca korzysta z grupy dokumentów zasiłkowych omawianych w dalszej części niniejszego opracowania. Ich wzory zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz. U. poz. 2205 ze zm.).

Pracownik niezdolny do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną zachowuje prawo do wynagrodzenia za okres do 33 dni w roku kalendarzowym (art. 92 K.p.). Jeżeli pracownik nie później niż w roku poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy ukończył 50 lat, zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego za pierwsze 14 dni niezdolności trwającej w roku kalendarzowym.

Pracownik w grudniu 2015 r. ukończył 50 lat. W 2016 r. chorował przez okres od 19 stycznia do 10 lutego (23 dni). Z tytułu tej niezdolności do pracy nabył prawo do:

• wynagrodzenia chorobowego od pracodawcy za okres od 19 stycznia do 1 lutego 2016 r. (14 dni),
   
• zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, płatnego przez ZUS, za okres od 2 do 10 lutego 2016 r.

Każda kolejna niezdolność pracownika do pracy trwająca w 2016 r., będzie uprawniała do zasiłku chorobowego.

Okres 33 dni (14 dni) ustala się poprzez zsumowanie poszczególnych okresów choroby pracownika w roku kalendarzowym, również wówczas, gdy pomiędzy nimi występują przerwy. Okresy choroby pracownika zlicza się do ww. limitu, także gdy pracownik w danym roku kalendarzowym zmienił pracodawcę lub podjął dodatkowe zatrudnienie. W takim przypadku do tego okresu wlicza się poszczególne okresy wypłaty wynagrodzenia chorobowego u każdego z pracodawców. Co istotne, wynagrodzenie chorobowe przysługuje wyłącznie za okresy choroby trwającej w okresie zatrudnienia. Za okresy choroby przypadającej po ustaniu zatrudnienia, byłemu pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS (również, gdy pracownik nie wykorzystał limitu odpowiednio 33 lub 14 dni wynagrodzenia chorobowego).

Pracownik był zatrudniony do 31 marca 2016 r. u pracodawcy A. Od 1 kwietnia 2016 r. podjął pracę u pracodawcy B. W lutym 2016 r. chorował przez okres 20 dni, za które otrzymał wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy A. Ponownie chorował od 2 do 16 czerwca 2016 r. (15 dni), nabywając u pracodawcy B prawo do wynagrodzenia chorobowego za okres od 2 do 14 czerwca 2016 r. (pozostałe 13 dni z limitu 33 dni przysługujących w 2016 r.), a następnie do zasiłku chorobowego za okres od 15 do 16 czerwca 2016 r. W razie powstania kolejnej niezdolności do pracy w 2016 r., pracownik będzie uprawniony do zasiłku chorobowego.

Jeżeli pracownik choruje na przełomie roku kalendarzowego i w dniu 31 grudnia ma prawo do wynagrodzenia chorobowego, to od 1 stycznia nadal przysługuje to wynagrodzenie. Wówczas okres 33 dni (14 dni), za który w nowym roku kalendarzowym przysługuje wynagrodzenie, należy liczyć od 1 stycznia. Natomiast gdy nieprzerwana niezdolność do pracy przypada na przełomie roku kalendarzowego, a w dniu 31 grudnia pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego, od 1 stycznia pracownikowi przysługuje nadal zasiłek chorobowy za cały okres nieprzerwanej choroby, odpowiednio do wyczerpania okresu zasiłkowego lub do przerwy w niezdolności do pracy.

Jeśli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. W takim przypadku nie przysługuje wynagrodzenie, o którym mowa w art. 92 K.p.

Osoby wykonujące pracę nakładczą i osoby odbywające służbę zastępczą mają prawo do wynagrodzenia przewidzianego w art. 92 K.p. na takich samych zasadach jak pracownicy. Inni ubezpieczeni (np. zleceniobiorcy) mają prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy, nie mają bowiem prawa do wynagrodzenia chorobowego.

Prawo do wynagrodzenia chorobowego ustala się na zasadach obowiązujących przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego. Warunkiem nabycia prawa do tego wynagrodzenia jest posiadanie 30-dniowego okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zwanego okresem wyczekiwania. Dni choroby przypadającej w okresie wyczekiwania nie wlicza się do limitu 33 dni w roku kalendarzowym. Do limitu tego nie wlicza się także okresów choroby przypadających w okresie urlopu bezpłatnego, wychowawczego oraz w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.

Pracownik zatrudniony od 4 maja 2016 r. chorował od 18 maja do 10 czerwca 2016 r. (24 dni). Przez ostatnie 2 lata nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu (nigdzie nie pracował) i nie posiada 10 lat obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Z tej przyczyny nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego po upływie okresu wyczekiwania, tj. począwszy od 31 dnia zatrudnienia, czyli od 3 do 10 czerwca 2016 r. (8 dni). W razie powstania ponownej niezdolności do pracy w 2016 r. z limitu 33 dni pracownikowi pozostanie do wykorzystania jeszcze 25 dni (33 dni - 8 dni).

Do 30-dniowego okresu wyczekiwania zalicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekracza 30 dni albo była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Pracownik zatrudniony od 1 czerwca 2016 r. chorował od 3 do 9 czerwca 2016 r. Przed podjęciem tego zatrudnienia w okresie od 4 do 31 maja 2016 r. (28 dni) wykonywał umowę zlecenia i z tego tytułu podlegał dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Ponieważ łączny okres ubezpieczenia chorobowego (dobrowolnego i obowiązkowego, pomiędzy którymi przerwa była krótsza niż 30 dni) przed powstaniem niezdolności do pracy wynosi równo 30 dni, pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy, tj. od 3 do 9 czerwca 2016 r.

W ściśle określonych przypadkach pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia chorobowego bez okresu wyczekiwania. Prawo to nabywają:

• absolwenci szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu studiów wyższych,
   
• posłowie i senatorowie, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji, a także
   
• ubezpieczeni obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.

Do tego 10-letniego okresu ubezpieczenia zalicza się wszystkie okresy obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, niezależnie od tego, jak długo trwały przerwy między tymi okresami. Natomiast nie zalicza się m.in. okresów urlopu wychowawczego i bezpłatnego, a także okresów pozostawania zarejestrowanym jako bezrobotny.

Prawo do wynagrodzenia chorobowego bez okresu wyczekiwania przysługuje także w przypadku, gdy niezdolność została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, a także jeżeli niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy (na dowód następstw zaistniałych w stanie zdrowia pracownik przedkłada, oprócz ZUS ZLA, odrębne zaświadczenie lekarskie).

W takim przypadku nie przysługuje wynagrodzenie chorobowe, o którym mowa w art. 92 K.p. Natomiast gdy po okresie pobierania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego (nawet od następnego dnia) pracownik stanie się niezdolny do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, to za okres pierwszych 33 dni (14 dni) niezdolności do pracy przysługuje wynagrodzenie chorobowe - pod warunkiem, że w danym roku kalendarzowym nie wykorzystał limitu 33 dni (14 dni) oraz że nie wykorzystał okresu zasiłkowego.

Pracownik otrzymywał zasiłek chorobowy od 5 kwietnia do 26 maja 2016 r. (52 dni) z tytułu choroby spowodowanej wypadkiem przy pracy. Następnie przedłożył zwolnienie lekarskie na okres od 27 maja do 10 czerwca 2016 r. z tytułu innej choroby, niezwiązanej z wypadkiem. Ponieważ niezdolność do pracy trwająca od 27 maja do 10 czerwca 2016 r. jest pierwszą niezdolnością do pracy z powodu "zwykłej" choroby trwającej w 2016 r., pracownik za ten okres nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego.