Ogólne zasady dotyczące podlegania i zgłaszania do ubezpieczeń

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz rozliczania i opłacania składek ZUS wynikają z przepisów ustaw:

• z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963), dalej ustawy o sus,
   
• z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.), dalej ustawy zdrowotnej.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (dalej umowy cywilne), podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Dla tej grupy osób obowiązkowe jest także ubezpieczenie wypadkowe oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Zleceniobiorcy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przypadku gdy uzyskują przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie (art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej). Na przykład, jeżeli wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia i umowy o pracę, składkę zdrowotną opłacają z każdego z tych tytułów.

W przypadku gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka zdrowotna jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie (art. 82 ust. 2 ustawy zdrowotnej). Na przykład, jeżeli wykonują pracę na podstawie dwóch umów zlecenia są obowiązani opłacać składkę zdrowotną z każdej umowy.

Powołanym ubezpieczeniom podlegają także osoby współpracujące z wyżej wymienionymi. Inaczej jest z wykonawcami umowy o dzieło.

Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania umów cywilnych powstają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania (nie dzień zawarcia umowy) i trwają do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. W przypadku osób współpracujących - od dnia rozpoczęcia współpracy przy wykonywaniu tej umowy do dnia jej zakończenia. Przez datę zawarcia umowy należy rozumieć datę zgodnych oświadczeń woli stron zawierających umowę. W umowie powinien być oznaczony termin, w którym przyjmujący zamówienie powinien je wykonać. Data zawarcia umowy nie musi zatem odpowiadać dacie, od której przyjmujący zamówienie ma przystąpić do jej wykonania. Jeżeli termin ten nie wynika z treści umowy lub właściwości zamówienia, stosuje się w tej kwestii zasady ogólne wynikające z art. 455 K.c.

Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego zleceniobiorcy dokonuje zleceniodawca w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń. W tym celu składa w ZUS formularz ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi: "04 11". W przypadku, gdy zleceniobiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu - składa formularz ZUS ZZA. Na przykład zleceniobiorcę, który podjął wykonywanie umowy zlecenia od 1 września 2016 r. (podlegając z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu), zleceniodawca obowiązany był zgłosić do ubezpieczeń w ZUS w terminie do 8 września 2016 r. Jak wyjaśnił ZUS w informacji z 16 grudnia 2015 r., dostępnej na stronie internetowej www.zus.pl w zakładce pt. "Bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych Zakładu": "(...) każda umowa zlecenia albo umowa o świadczenie usług jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Dlatego z każdego tytułu (umowy) zleceniobiorca powinien być zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, a także ubezpieczenia zdrowotnego bądź wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Również w przypadku, gdy te umowy są zawarte z tym samym płatnikiem (przedmiot umów jest różny), płatnik z każdej z tych umów powinien zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego. (...).".

Po zakończeniu wykonywania umowy zleceniodawca, w terminie 7 dni od daty wygaśnięcia tytułu ubezpieczenia, zobowiązany jest wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczeń, składając w ZUS formularz ZUS ZWUA.

W spółce z o.o. w okresie od 1 do 31 sierpnia 2016 r. umowę zlecenia wykonywała osoba fizyczna. Z tego tytułu podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Spółka z o.o. zgłosiła tę osobę od 1 sierpnia 2016 r. do przedmiotowych ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA, a po zakończeniu umowy wyrejestrowała z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA, wpisując jako datę wyrejestrowania 1 września 2016 r.

Uwaga: Wyrejestrowania, a następnie ponownego zgłoszenia dokonuje się również w przypadku zmiany danych w zgłoszeniu, dotyczących kodu tytułu ubezpieczenia, rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania. O wszystkich zmianach danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń zleceniobiorcy, zleceniodawca informuje ZUS w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.

Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi następuje od dnia wskazanego we wniosku - nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Przy czym objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może nastąpić od dnia wskazanego we wniosku (nie od dnia zgłoszenia wniosku w ZUS), jednak wyłącznie w przypadku, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku przedmiotowych ubezpieczeń.

Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają:

• od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
   
• od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.