Podstawa wymiaru zasiłków

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (także opiekuńczego i macierzyńskiego) dla zleceniobiorcy stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 48 ustawy zasiłkowej). Jeżeli ubezpieczenie trwa krócej niż 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia. Za przychód, o którym mowa, uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (art. 3 pkt 4 ustawy zasiłkowej).

Jeżeli w okresie 12 miesięcy (lub pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia) poprzedzających niezdolność do pracy przychód zleceniobiorcy uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania zlecenia w okresie:

• pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego lub świadczenia rehabilitacyjnego albo
   
• odbywania ćwiczeń wojskowych,

to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku wyłącza się przychód za miesiące, w których zleceniobiorca (wyłącznie z ww. przyczyn) wykonywał zlecenie przez mniej niż połowę miesiąca. Jeżeli zlecenie było wykonywane przez co najmniej połowę miesiąca, przyjmuje się faktyczny przychód za ten miesiąc, bez uzupełnienia.

W przypadku, gdy w miesiącach, za które przychód uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku, zleceniobiorca nie wykonywał umowy z innych przyczyn niż wymienione wyżej (np. z powodu choroby, za którą nie nabył prawa do zasiłku), przychód za te miesiące przyjmuje się w kwocie faktycznej, bez uzupełniania, nawet jeżeli umowa była wykonywana przez mniej niż połowę miesiąca.

Zleceniobiorca podlega ubezpieczeniu chorobowemu od 9 maja 2016 r. Okres 90 dni ubezpieczenia chorobowego upłynął 6 sierpnia 2016 r. Zleceniobiorca chorował w okresie od 15 do 26 sierpnia 2016 r. (12 dni).

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowiła przeciętna miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, tj. od czerwca do lipca 2016 r. W okresie tym ubezpieczony osiągnął przychód:

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego wyniosła 2.955,43 zł (5.910,86 zł : 2 m-ce). Zasiłek chorobowy za 12 dni sierpnia 2016 r. wyniósł 945,72 zł, zgodnie z wyliczeniem:

2.955,43 zł x 80% : 30 = 78,81 zł (stawka dzienna),

78,81 zł x 12 dni = 945,72 zł.

Zleceniobiorca wykonuje umowę zlecenia od 1 lipca do 31 grudnia 2016 r. W dniu 2 sierpnia 2016 r. uległ wypadkowi przy wykonywaniu umowy, nabywając prawo do zasiłku chorobowego za okres od 2 do 31 sierpnia 2016 r. (30 dni). Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, tj. za lipiec 2016 r. Przychód za ten okres wyniósł 2.000 zł, a po pomniejszeniu o finansowane przez niego składki na ubezpieczenia społeczne 1.725,80 zł.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za 30 dni sierpnia 2016 r. stanowi kwota 1.725,80 zł. Zleceniobiorca otrzyma zasiłek chorobowy w wysokości 1.725,90 zł, zgodnie z wyliczeniem: 1.725,80 zł x 100% : 30 = 57,53 zł (stawka dzienna); 57,53 zł x 30 dni = 1.725,90 zł.

Zleceniobiorca podlegający ubezpieczeniu chorobowemu od 10 lutego 2016 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby w marcu i w kwietniu (w tych miesiącach umowę zlecenia wykonywał tylko przez kilka dni). Niezdolność do pracy przypadała w okresie wyczekiwania, zatem nie nabył prawa do zasiłku chorobowego za dni choroby trwającej w tych miesiącach.

Ponownie chorował od 1 do 15 sierpnia 2016 r. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowił przeciętny miesięczny przychód za okres od marca do lipca 2016 r. Przychód za marzec i kwiecień 2016 r. uwzględniono w niej w kwocie faktycznej, pomimo że w miesiącach tych wykonywał umowę tylko przez kilka dni. Przychód za te miesiące uległ bowiem zmniejszeniu z innej przyczyny niż na skutek niewykonywania umowy z powodu pobierania zasiłku chorobowego.

Jak już wspomnieliśmy, przychód z umowy zlecenia uzyskany za część miesiąca (co najmniej połowę) z powodu pobierania świadczeń chorobowych lub odbywania ćwiczeń wojskowych, nie podlega uzupełnieniu przed jego wliczeniem do podstawy. Przyjmuje się do niej kwotę faktycznie uzyskaną. Dla celów zasiłkowych podlega on uzupełnieniu wyłącznie, gdy niezdolność do pracy powstanie przed upływem miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres tego ubezpieczenia rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu - art. 49 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zleceniobiorca musi oczywiście legitymować się wymaganym okresem wyczekiwania, czyli łącznie 90 dniami nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Wówczas do obliczenia zasiłku przyjmuje się przychód za pierwszy (niepełny) miesiąc ubezpieczenia, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby osoba ta podlegała ubezpieczeniu chorobowemu przez cały miesiąc kalendarzowy.

Przychód podlega uzupełnieniu także za dni niezdolności do pracy, za które ubezpieczonemu przysługuje zasiłek, przypadającej w miesiącu kalendarzowym, w którym powstała niezdolność do pracy. Kwota uzupełnionego przychodu nie może przekraczać 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71%.

Umowa zlecenia została zawarta od 1 lipca do 31 sierpnia 2016 r. Z tego tytułu zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu. Przychód w umowie określono na kwotę 4.000 zł miesięcznie. Wcześniej do 30 czerwca 2016 r. przez 3 lata był zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Zleceniobiorca chorował od 20 do 30 lipca 2016 r. (11 dni) i nabył prawo do zasiłku chorobowego. Podstawę jego wymiaru stanowił "uzupełniony" przychód za lipiec 2016 r. w wysokości 3.451,60 zł (4.000 zł - 548,40 zł).

Zasiłek chorobowy za 11 dni lipca 2016 r. wyniósł 1.012,44 zł, tj. 3.451,60 zł x 80% : 30 = 92,04 zł (stawka dzienna); 92,04 zł x 11 dni = 1.012,44 zł.

W sytuacji, gdy niezdolność do pracy z powodu choroby powstanie przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku dla zleceniobiorcy (posiadającego oczywiście wymagany okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego) stanowi:

• dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek - najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe; najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w tym ubezpieczenie chorobowe) została określona zgodnie z art. 18 ust. 7 i 8 ustawy o sus,
   
• dla ubezpieczonych, którym odpłatność za wykonanie umowy określono kwotowo - kwota przychodu określona w umowie, przypadająca za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, a jeżeli kwota ta w umowie nie została określona, kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy.

Miesiąc, w którym przed datą objęcia ubezpieczeniem przypada sobota lub dzień ustawowo wolny od pracy traktuje się jako niepełny kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia.

Jeżeli ubezpieczony nabył prawo do zasiłku chorobowego w pierwszym miesiącu ubezpieczenia, a u płatnika składek nie ma innych ubezpieczonych, których przeciętny miesięczny przychód można przyjąć do podstawy wymiaru zasiłku, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód faktycznie osiągnięty przez ubezpieczonego (po pomniejszeniu o 13,71%). Natomiast gdy ubezpieczenie rozpoczęło się w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy z powodu choroby powstała w miesiącu następnym, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód za pierwszy niepełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia (bez uzupełnienia, jeśli przerwa w ubezpieczeniu chorobowym przekracza 30 dni), również pomniejszony o kwotę stanowiącą 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.

Ubezpieczony wykonujący umowę zlecenia od 2 sierpnia 2016 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby od 9 do 27 sierpnia 2016 r. (19 dni), nabywając z tego tytułu prawo do zasiłku chorobowego (posiada nieprzerwany 90-dniowy okres ubezpieczenia chorobowego). Na rzecz danego płatnika składek umowę zlecenia wykonują jeszcze 4 osoby. Przeciętny miesięczny przychód za sierpień 2016 r. (pomniejszony o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne potrąconych przez płatnika składek), osiągnięty przez 4 zleceniobiorców, wyniósł 1.639,51 zł. Ubezpieczony za 19 dni sierpnia 2016 r. otrzymał zasiłek chorobowy w kwocie 830,68 zł, zgodnie z wyliczeniem:

1.639,51 zł x 80% : 30 = 43,72 zł (stawka dzienna),

43,72 zł x 19 dni = 830,68 zł.

Jeśli po wykorzystaniu 182-dniowego okresu płatności zasiłku chorobowego (270-dniowego, jeżeli choroba przypada na okres ciąży lub została spowodowana gruźlicą) zleceniobiorcy zostanie przyznane świadczenie rehabilitacyjne (zarówno z ubezpieczenia chorobowego, jak i wypadkowego), to podstawę jego wymiaru stanowi kwota przyjęta jako podstawa wymiaru zasiłku chorobowego wypłacanego przed przyznaniem świadczenia. Z tym że kwota ta podlega waloryzacji według zasad określonych w art. 19 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zatem jeżeli pierwszy dzień przyznanego świadczenia rehabilitacyjnego przypada w kwartale, w którym wskaźnik wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych przekroczył 100%, kwotę stanowiącą podstawę wymiaru zasiłku chorobowego waloryzuje się o ustalony procent waloryzacji.

Zleceniobiorca wyczerpał okres płatności zasiłku chorobowego (tj. 182 dni) z dniem 29 lipca 2016 r. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowiła kwota 1.667,86 zł.

Od 30 lipca 2016 r. ZUS przyznał zleceniobiorcy prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 6 miesięcy. Ponieważ pierwszy dzień świadczenia rehabilitacyjnego przypada w III kwartale 2016 r., w którym wskaźnik wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przekroczył 100% (wyniósł 107,3%), podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta dla celów wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego podlega waloryzacji i wynosi 1.789,61 zł (1.667,86 zł x 107,3%).

Podstawa wymiaru zasiłków, gdy umowa zlecenia została zawarta z własnym pracodawcą

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą, dla celów ubezpieczeń społecznych jest uważana za pracownika. Przychód uzyskany z tytułu tej umowy sumuje się z przychodem ze stosunku pracy i od całości odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne (w tym ubezpieczenie chorobowe). Za czas choroby ubezpieczony nabywa najpierw prawo do wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 K.p. (tj. odpowiednio za pierwsze 33 lub 14 dni choroby), a dopiero po wykorzystaniu tego okresu wypłaca się zasiłek chorobowy.

Do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłków (dalej świadczeń) przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane przez pracownika za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (odpowiednio za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia) - art. 36 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej. Za wynagrodzenie, o którym mowa, uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe (art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej).

Jeśli więc w miesiącach poprzedzających niezdolność do pracy pracownik uzyskał również wynagrodzenie z umowy zlecenia, to uwzględnia się je w tej podstawie po zsumowaniu z wynagrodzeniem za pracę (w kwocie faktycznie uzyskanej, nawet gdy wynagrodzenie za pracę podlega uzupełnieniu).

Do wynagrodzenia uzyskanego z tytułu umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem ma bowiem zastosowanie art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej, w myśl którego składniki wynagrodzenia przysługujące tylko do określonego terminu, nie są uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń należnych za okres po tym terminie.

Jeśli z pracownikiem zawierane są kolejne umowy zlecenia, pomiędzy którymi nie występują przerwy (lub przerwy przypadają na dni ustawowo wolne od pracy albo gdy umowy zawierane są na nakładające się okresy), to wynagrodzenie wypłacone z tytułu umów następujących "po sobie" sumuje się tak, jakby to była jedna umowa. Jeżeli jednak umowy zlecenia są zawierane z przerwami, to do podstawy wymiaru świadczeń wlicza się tylko wynagrodzenie z tytułu umowy zawartej w miesiącu (miesiącach) poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy i trwającej w okresie tej niezdolności (dla której ustalana jest podstawa wymiaru).

Pracodawca zawarł z własnym pracownikiem kolejne umowy zlecenia na okres od 2 kwietnia do 31 maja, od 1 czerwca do 31 lipca i od 1 sierpnia do 30 września 2016 r. Pracownik choruje od 30 sierpnia do 9 września 2016 r.

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od sierpnia 2015 r. do lipca 2016 r., przy czym wynagrodzenie za okres od kwietnia do lipca 2016 r. zostało zsumowane z wynagrodzeniem uzyskanym z umów zlecenia.

Pracodawca zawierał z własnym pracownikiem umowy zlecenia na okresy miesięczne, tj. na kwiecień, maj i czerwiec 2016 r. Następnie po przerwie zawarł umowy na sierpień i wrzesień 2016 r. Pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu choroby od 28 września do 5 października 2016 r. (8 dni).

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego za czas niezdolności do pracy trwającej:

• od 28 do 30 września 2016 r. stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od września 2015 r. do sierpnia 2016 r. wraz z wynagrodzeniem z tytułu umowy zlecenia uzyskanym za sierpień 2016 r. (po przerwie pomiędzy umowami zlecenia),
   
• od 1 do 5 października 2016 r. stanowi wynagrodzenie za ww. okres, ale bez uwzględniania w nim wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia.
   

Pracodawca zawarł z własnym pracownikiem umowy zlecenia na okres od 1 lipca do 14 sierpnia oraz od 19 sierpnia do 30 września 2016 r. Pracownik był niezdolny do pracy z powodu choroby od 26 do 30 sierpnia 2016 r.

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane tylko z tytułu umowy o pracę, za okres od sierpnia 2015 r. do lipca 2016 r. Wynagrodzenia uzyskanego z tytułu wykonywania umów zlecenia nie można uwzględnić w podstawie wymiaru, bowiem pierwsza umowa zakończyła się przed powstaniem niezdolności do pracy, a przerwa pomiędzy umowami przypadała na inne dni niż ustawowo wolne od pracy. Ponadto druga umowa zlecenia - trwająca w okresie choroby - została zawarta (po przerwie) w tym samym miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy.