Przychody z tytułu stosunku pracy

Osoba z ustalonym prawem do emerytury lub renty podejmująca zatrudnienie na podstawie stosunku pracy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, a także obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Skoro nawiązanie stosunku pracy skutkuje dla świadczeniobiorców powstaniem obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, to osiągany z tego tytułu przychód powyżej określonych limitów (o których mowa w dalszej części niniejszego opracowania) ma wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia.

Zgodnie z przepisami ustawy o sus, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Za przychody z tytułu stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Tak stanowi art. 12 ustawy o pdof. Przy czym wydane na podstawie przepisów ustawy o sus rozporządzenie składkowe zawiera katalog wyłączeń niektórych przychodów z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Należy mieć także na uwadze, że zgodnie z ustawą emerytalną, w przychodzie mającym wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego świadczenia, uwzględnieniu podlegają pobrane przez pracującego świadczeniobiorcę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacone na podstawie przepisów Kodeksu pracy i kwoty zasiłków.

Zakład pracy zatrudnia na podstawie umowy o pracę osobę z ustalonym prawem do renty z tytułu niezdolności do pracy (w wieku 57 lat). Obok wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje ona premię miesięczną w wysokości 15% tego wynagrodzenia oraz ekwiwalenty za pranie odzieży roboczej i za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia i materiały będące jej własnością. Ponadto na początku marca 2016 r. otrzymała bon towarowy o wartości 300 zł, sfinansowany ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a w lipcu 2016 r. dofinansowanie do wczasów pod gruszą również sfinansowane z tego funduszu.

Przy ustalaniu przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia emerytalnego uwzględnieniu podlega wynagrodzenie zasadnicze i premia miesięczna. Nie uwzględnia się natomiast:

• wartości ekwiwalentów pieniężnych za pranie odzieży roboczej oraz za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia i materiały będące własnością pracownika,
   
• wartości pieniężnej bonu towarowego oraz kwoty dofinansowania do wczasów pod gruszą,

ponieważ świadczenia te są zwolnione z oskładkowania na podstawie § 2 ust. 1 pkt 6, 9 i 19 rozporządzenia składkowego.

Rencista (w wieku 56 lat) zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, od 2 do 19 sierpnia 2016 r. (18 dni) przebywał na zwolnieniu lekarskim. Za ten okres pracodawca wypłacił wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy (14 dni), a następnie zasiłek chorobowy (4 dni). Przy ustalaniu przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego przez rencistę świadczenia uwzględnieniu podlegają również kwoty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i zasiłku chorobowego.

Przychodu zarobkujących emerytów lub rencistów wpływającego na zawieszalność świadczeń nie pomniejsza się o kwoty składek finansowanych przez ubezpieczonych, tj. finansowanych przez pracownika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składki na ubezpieczenie chorobowe.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 10 maja 2001 r. (sygn. akt III AUa 292/01, OSA 2002/3/14) orzekł, że: "Przychód uzyskany przez pracującego emeryta lub rencistę obejmuje nie tylko faktyczny przychód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, lecz także koszty jego uzyskania oraz opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne. Przekroczenie tak ustalonego przychodu po dniu 31 maja 1999 r. o kwotę graniczną, powoduje zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia emerytalnego.".

Takie też stanowisko zaprezentował Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 16 stycznia 2014 r. (sygn. akt III AUa 1838/13): "Przy ustalaniu, czy przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, obowiązuje zasada, zgodnie z którą przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Niezależnie więc od tego, w jakim okresie było wykonywane zatrudnienie, z którego uzyskano przychód, uznawane jest ono za przychód osiągnięty w miesiącu, w którym go wypłacono.".

Kobieta przebywająca od września 2014 r. na rencie z tytułu częściowej niezdolności do pracy, od lipca 2015 r. podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Jednocześnie złożyła w ZUS oświadczenie, z którego wynika, że jej zamiarem jest osiąganie przychodu powodującego zmniejszenie renty. Rencistka ma zmniejszoną rentę o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia w wysokości 18% kwoty bazowej. W lutym 2016 r. zakład pracy wypłacił jej "trzynastkę" za 2015 r. Kwota "trzynastki" zostanie doliczona do przychodu osiągniętego w 2016 r.

Dla celów zawieszenia lub zmniejszenia świadczeń nie przyjmuje się przychodu wypłaconego z tytułu pracy wykonywanej:

• przed miesiącem, od którego ustalono prawo do emerytury lub renty,
   
• po miesiącu, od którego ustało prawo do renty,
   
• w okresie, w którym wypłata świadczenia, zgodnie z art. 103 ust. 3 ustawy emerytalnej (tj. na wniosek emeryta lub rencisty), była zawieszona,
   
• przez emeryta po osiągnięciu obowiązującego wieku emerytalnego, począwszy od miesiąca, w którym emeryt ukończył wiek emerytalny.

Pracownik nabył prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 czerwca 2015 r. Po nabyciu prawa do tego świadczenia nadal pracował w tym samym zakładzie pracy. W lutym 2016 r. zakład pracy wypłacił pracownikowi "trzynastkę" za 2015 r. Przy ustalaniu przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia w 2015 r. została uwzględniona część "trzynastki" należnej pracownikowi-renciście za okres po nabyciu prawa do renty, czyli od 1 czerwca do 31 grudnia 2015 r.

Pracodawca zatrudnia emerytkę (urodzoną w czerwcu 1955 r.), która ma zmniejszoną emeryturę w związku z uzyskiwaniem wysokich zarobków. Przepisy dotyczące zawieszalności świadczenia emerytalnego nie mają zastosowania do zarobkujących emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny. Dla kobiet urodzonych w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 1955 r. wynosi on co najmniej 60 lat i 10 miesięcy. Tym samym emerytka ukończyła wiek emerytalny w kwietniu 2016 r., a to oznacza, że od tego miesiąca może zarobkować bez ograniczeń.