Przychody z tytułu umów cywilnoprawnych

Zgodnie z przepisami ustawy o sus, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Powyższe nie dotyczy osób wykonujących pracę na podstawie ww. umów cywilnoprawnych, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat, co oznacza brak obowiązku wliczania tego przychodu do przychodu powodującego zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia (renty rodzinnej, renty z tytułu niezdolności do pracy).

Jeżeli jednak student wykonuje umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą lub na rzecz własnego pracodawcy, to umowa taka rodzi obowiązek ubezpieczenia. W konsekwencji przychód ze zlecenia uwzględnia się w przychodzie mającym wpływ na zawieszalność renty rodzinnej.

Student w wieku 24 lat pobiera rentę rodzinną po zmarłym ojcu. W okresie od 3 lutego do 30 czerwca 2016 r. wykonywał on umowę zlecenia i uzyskiwał z tego tytułu miesięczne wynagrodzenie w wysokości 2.000 zł, natomiast od 1 lipca do 31 grudnia 2016 r. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Uzyskiwany przez studenta-rencistę przychód z umowy zlecenia nie podlega uwzględnieniu w przychodzie mającym wpływ na zawieszenie bądź zmniejszenie renty, ponieważ umowa zlecenia nie stanowiła tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Na zawieszalność świadczenia ma wpływ tylko przychód z umowy o pracę, która rodzi obowiązek ubezpieczeń społecznych.

W razie gdy emeryt lub rencista pozostaje w stosunku pracy (uzyskując przychód podlegający oskładkowaniu w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia), umowy cywilnoprawne stanowią dla niego tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, o czym piszemy na str. 11-12 niniejszego opracowania.

Dla emeryta lub rencisty obowiązek ubezpieczeń społecznych powstaje wówczas, gdy wykonuje pracę na podstawie umów, o których mowa, a także umowy o dzieło, zawartych z własnym pracodawcą lub wykonywanych na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, co omówiliśmy w rozdziale I niniejszego opracowania (patrz str. 12 niniejszego opracowania).

Wobec faktu, że z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych emeryt lub rencista podlega obowiązkowym ubezpieczeniom bądź też dają mu one prawo do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, przychód z tytułu ich wykonywania należy uwzględnić w przychodzie mającym wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego przez emeryta lub rencistę świadczenia. Co jednak ważne, w przypadku wykonywania przez emeryta lub rencistę pracy na podstawie samodzielnej umowy o dzieło, przychód z tytułu jej wykonywania nie wpływa na zawieszalność świadczenia, bowiem umowa ta nie rodzi obowiązku ubezpieczenia ani nie daje prawa do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy wykonuje pracę na podstawie umów zlecenia w następujących okresach:

• od 1 kwietnia do 31 grudnia 2016 r., za wynagrodzeniem 2.000 zł - umowa stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
   
• od 1 lipca do 30 września 2016 r., za wynagrodzeniem 500 zł - umowa stanowiła tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, z tym że osoba ta nie wniosła o dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Przy ustalaniu przychodu za 2016 r. mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia uwzględnieniu podlegają przychody rencisty z tytułu obydwu umów, bowiem jedna z nich stanowi tytuł do obowiązkowych, a druga daje prawo do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Rencista (w wieku 56 lat) zawarł umowę o dzieło na okres od 1 lipca do 31 grudnia 2016 r. Samodzielna umowa o dzieło nie rodzi obowiązku ubezpieczeń ani nie daje prawa do dobrowolnych ubezpieczeń. Tym samym przychód z tytułu jej wykonywania nie wpływa na zawieszenie bądź zmniejszenie świadczenia.

Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy od 3 lutego 2016 r. podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. W dniu 1 sierpnia 2016 r. zawarła dodatkowo z własnym pracodawcą umowę zlecenia na okres od 1 lipca do 31 sierpnia 2016 r., a w okresie od 1 września do 30 listopada 2016 r. wykonuje umowę o dzieło również zawartą z własnym pracodawcą.

Przy ustalaniu przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia w 2016 r. zostanie uwzględniony przychód z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia i umowy o dzieło. Zarówno umowa o pracę, jak i zawarte z własnym pracodawcą umowy zlecenia i o dzieło stanowią tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Przy ustalaniu przychodu dla celu zawieszenia lub zmniejszenia pobieranego świadczenia z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych przyjmuje się przychód w kwocie stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. A zatem będzie to przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, wypłacony bądź postawiony do dyspozycji ubezpieczonego w danym miesiącu kalendarzowym, jeżeli odpłatność za ich wykonywanie została określona kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. W przychodzie tym należy uwzględnić kwoty wypłaconych z tych tytułów zasiłków. Nie uwzględnia się jednak rodzajów przychodów, które zostały wyłączone z oskładkowania, zgodnie z § 2 w związku z § 5 ust. 2 rozporządzenia składkowego.

W spółce z o.o. umowę zlecenia zawartą na okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 2016 r. wykonuje rencista. Z tego tytułu podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W umowie zlecenia wynagrodzenie określone jest na 1.900 zł, a ponadto zleceniobiorca ma prawo do świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (osobami uprawnionymi do korzystania z tego funduszu są także zleceniobiorcy). W sierpniu 2016 r. zleceniobiorca otrzymał z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dofinansowanie do kolonii dziecka w wieku 12 lat. W przychodzie mającym wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie renty nie zostanie uwzględnione dofinansowanie do wypoczynku dziecka zleceniobiorcy, bowiem jest ono wyłączone z oskładkowania na podstawie § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia składkowego.

W przypadku, gdy w umowach odpłatność z tytułu ich wykonywania określono w inny sposób niż opisany powyżej, do ustalenia przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia przyjmuje się kwotę zadeklarowaną, nie niższą od minimalnego wynagrodzenia. W przychodzie tym należy uwzględnić kwoty pobranych zasiłków.

Z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych zawartych z własnym pracodawcą lub wykonywanych na jego rzecz bez względu na określenie w tych umowach odpłatności za ich wykonywanie, za przychód mający wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego świadczenia przyjmuje się podstawę wymiaru składek, tj. przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przychodzie tym nie należy uwzględniać tych rodzajów przychodów, które zostały wyłączone z podstawy wymiaru składek na mocy rozporządzenia składkowego.