Czy i jak zatrudnić członka zarządu w spółce z o.o.?

Zarząd prowadzi sprawy spółki z o.o. i reprezentuje ją (art. 201 § 1 K.s.h.). Powołanie danej osoby do zarządu spółki powoduje nawiązanie stosunku korporacyjnego regulowanego przepisami Kodeksu spółek handlowych. W umowach z członkiem zarządu spółka musi być reprezentowana zgodnie ze szczególnymi zasadami wynikającymi z art. 210 K.s.h. Wykonywanie czynności związanych z pełnieniem funkcji w zarządzie może być odpłatne lub nieodpłatne. W pierwszym przypadku członek zarządu może być wynagradzany zgodnie z umową o pracę, umową cywilnoprawną bądź w ramach wyłącznie stosunku organizacyjnego.

Samo powołanie w skład zarządu nie oznacza też automatycznie nawiązania przez powołanego i spółkę umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej.

Jaka podstawa zatrudnienia?

Gdy spółkę z członkiem zarządu ma wiązać umowa cywilnoprawna, wówczas trzeba mieć na uwadze, że cywilny stosunek prawny nie może posiadać cech charakterystycznych dla stosunku pracy. Z kolei, aby spółkę i członka zarządu wiązała umowa o pracę muszą zaistnieć elementy konstrukcyjne stosunku pracy (zob. pkt 6 dodatku). Zawarcie umowy o pracę wykluczone jest w przypadku spółek z udziałem publicznym. W odniesieniu bowiem do członków zarządów takich spółek uwzględnić należy regulacje ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami - Dz. U. z 2016 r. poz. 1202 ze zm.). Jej art. 5 ust. 1 wskazuje rodzaj umowy (tj. umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji), jaki spółka zawiera z osobami pełniącymi funkcję w organie zarządzającym. Nie może być to zatem umowa o pracę (patrz pkt 5 dodatku).

Przy zatrudnianiu członka zarządu pamiętać należy, że to nie nazwa, a treść umowy przesądza o rodzaju stosunku prawnego, jaki łączy strony (patrz ramka). Dlatego też kontrakt menedżerski łączący spółkę i członka zarządu może zostać zakwalifikowany jako umowa o pracę lub umowa prawa cywilnego. Zależy to od okoliczności konkretnego przypadku. Jeżeli kontrakt menedżerski ma charakter umowy o pracę, osoba wykonująca tę umowę podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak inni pracownicy. Jeśli ma cechy umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu, podlega ubezpieczeniom jak zleceniobiorcy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) - por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2015 r., sygn. akt I UK 221/14.

O wynagrodzeniu decydują wspólnicy

Zgodnie z art. 203¹ § 1 K.s.h. (obowiązującym od 9 września 2016 r.) uchwała wspólników może ustalać zasady wynagradzania członków zarządu, w szczególności maksymalną wysokość wynagrodzenia, przyznawania członkom zarządu prawa do świadczeń dodatkowych lub maksymalną wartość takich świadczeń.

Uchwałą opisaną w art. 203¹ § 1 K.s.h. wspólnicy mogą określić ogólnie obowiązujące w spółce ramy wynagradzania osób pełniących funkcję w zarządzie. Podjęcie takiej uchwały nie jest obowiązkowe. Jeśli jednak została ona podjęta w spółce, wówczas określając już wynagrodzenie w odniesieniu do konkretnej osoby z zarządu należy przestrzegać zasad z niej wynikających. W pozostałych przypadkach wspólnicy muszą uwzględnić jedynie przepisy prawa (np. aktualnie minimalna stawka godzinowa dla zleceniobiorców wynosi 13 zł brutto), ewentualnie postanowienia umowy spółki.

Poza tym art. 203¹ § 2 K.s.h. stanowi, że wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy określa organ albo osoba powołana uchwałą zgromadzenia wspólników do zawarcia umowy z członkiem zarządu. Są to podmioty, które zgodnie z art. 210 § 1 K.s.h. mogą reprezentować spółkę w umowie pomiędzy nią a członkiem zarządu.

Uwzględniając całość regulacji art. 203¹ K.s.h. można stwierdzić, że nie jest wykluczone, iż zasady wynagradzania (zasady ustalania wynagrodzenia) w danej spółce wynikać będą z uchwały organu właścicielskiego, ale w ich ramach wysokość wynagrodzenia będzie kształtowana przez podmiot uprawniony do zawarcia umowy z członkiem zarządu (radę nadzorczą lub pełnomocnika wybranego przez organ właścicielski).

Wynagrodzenie bez umowy

Spółki i członkowie zarządu nie zawsze chcą, aby podstawą ich wynagrodzenia była umowa. Stąd też nierzadką praktyką w spółkach było i jest, że wynagrodzenie członka zarządu spółki kapitałowej określa sama uchwała wspólników.

Aktualnie regulacja art. 203¹ K.s.h. potwierdza dotychczasową praktykę przyznawania członkom zarządu wynagrodzenia wyłącznie na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników. W dalszym ciągu aktualne jest stwierdzenie, że uchwała wspólników może w miarę swobodnie określać zasady i warunki wynagrodzenia, o ile będą mieściły się w ramach wyznaczonych przez postanowienia umowy spółki czy przepisy prawa.

W odniesieniu do spółek z o.o., w których rada nadzorcza ma uprawnienie do powoływania członków zarządu, także ma zastosowanie art. 203¹ K.s.h. Zgodnie z nim, rada nadzorcza określa wynagrodzenie, a ustalenie zasad w tej kwestii przez zgromadzenie wspólników ma charakter fakultatywny.