Członkowie zarządów spółek z udziałem publicznym już bez umów o pracę

Od 9 września 2016 r. obowiązuje ustawa o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami. Wyłączyła ona spod zakresu zastosowania obowiązującej ustawy kominowej spółki z udziałem Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.), a także wymienione w niej spółki zależne od takich spółek. O ile ustawa kominowa jedynie sztywno określała górne granice wynagrodzeń wybranych osób związanych ze spółkami, o tyle nowa ustawa koncentruje się na wprowadzaniu w spółkach odpowiedniej uchwały organu właścicielskiego kształtującej politykę płacową. Adresatem obowiązków wynikających z ustawy są podmioty wykonujące prawa udziałowe w spółkach. Chodzi tu o Ministra Skarbu Państwa oraz organy wykonawcze j.s.t. (wójtów, burmistrzów, prezydentów, zarządy powiatów i województw).

Kiedy podjąć działania?

Podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych jest obowiązany podjąć działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków zarządu i rady nadzorczej zgodnych z ustawą najpóźniej do dnia zwyczajnego zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia), którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r. Powinno to nastąpić na tegorocznych zwyczajnych zgromadzeniach wspólników (walnych zgromadzeniach).

Podmiot wykonujący prawa udziałowe ma realizować cele ustawy poprzez:

• doprowadzenie do głosowania przez organ właścicielski spółki projektu uchwały ustalającej zasady wynagradzania członków organu zarządzającego i nadzorczego (dalej nazywanej polityką płacową),
   
• odbieranie od wskazanych przez siebie członków organów nadzorczych oświadczenia o obowiązku kształtowania wynagrodzeń w spółce zgodnie z zasadami przewidzianymi w ustawie.

Przepisy ustawy odnoszą się do wykonywania praw udziałowych we wszystkich spółkach z choćby najmniejszym udziałem Skarbu Państwa i j.s.t. Podmioty wykonujące prawa udziałowe są zobowiązane do uchwalania polityk płacowych w miarę posiadanych środków prawnych. Przykładowo więc wójt gminy dysponującej 15% udziałów w spółce z o.o. powinien składać do zarządu spółki wniosek o zamieszczenie w porządku obrad zgromadzenia wspólników przyjęcia polityki płacowej zgodnej z ustawą, choć powzięcie takiej uchwały najpewniej nie będzie już tylko od niego zależało.

Co w uchwale?

Polityka płacowa powinna określać, że wynagrodzenie członka zarządu składać się będzie z elementu stałego i zmiennego (w praktyce rocznej premii za wyniki) w granicach wynikających z ustawy, a także precyzować niektóre obowiązkowe postanowienia umowy. Dodatkowo uchwała może, choć nie musi:

• przewidywać, że wypowiedzenie umowy z członkiem zarządu może dawać prawo do trzymiesięcznej odprawy, ale tylko w razie pełnienia funkcji przed wypowiedzeniem przez co najmniej rok,
   
• określać warunki ewentualnej umowy o zakazie konkurencji, z limitami czasowymi i kwotowymi co do wysokości odszkodowania zgodnej z przepisami ustawy,
   
• wskazywać zasady korzystania przez członka zarządu z określonych urządzeń czy zasobów spółki (telefon, samochód służbowy, mieszkanie), a w szczególności limit kosztów, jakie z tego tytułu ma ponieść spółka.

Szczególnie istotne jest jednak to, że polityka płacowa musi przewidywać, iż z członkiem organu zarządzającego zawierana będzie umowa o świadczenie usług na czas pełnienia funkcji. Brak będzie więc podstaw do zawarcia z nim umowy o pracę.

Przepisy mówią o terminie uchwalenia polityk, ale nie narzucają radom nadzorczym terminu do wprowadzenia ich w życie.

Co z obecnymi umowami?

Ustawa nie ingeruje w żaden sposób w obecnie trwające stosunki pracy z członkami zarządów. Efektywnie więc to na rady nadzorcze będzie przerzucony ciężar dostosowania podstaw zatrudnienia członków zarządu do przyjętej polityki płacowej. W większości przypadków należy się spodziewać, że dotychczasowe umowy o pracę będą rozwiązywane za porozumieniem stron i jednocześnie strony będą zawierać kontrakty menedżerskie. Jeśli ze strony członków zarządu zabraknie woli do współpracy, spółki jako pracodawcy powinny wypowiadać im umowy o pracę celem późniejszego zastąpienia ich kontraktami. Przyjęcie przez organ właścicielski polityki płacowej zgodnej z przepisami ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami będzie stanowić wystarczającą przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony (art. 30 § 4 K.p.).

Jeśli członek zarządu jest obecnie zatrudniony na podstawie kontraktu menedżerskiego, spółka, po uchwaleniu polityki płacowej, powinna doprowadzić postanowienia kontraktu do wymogów stawianych przez uchwałę organu właścicielskiego.

Pozorny brak sankcji

Nowa ustawa nie określa żadnych sankcji dla podmiotów uprawnionych za niewprowadzenie wymaganej ustawą polityki wynagrodzeń. Wyznacza jednak granice bezprawności, na które może powoływać się podmiot sprawujący funkcje nadzorcze nad podmiotem uprawnionym. Przykładowo więc, wobec wójta, który nie doprowadza do podjęcia przez jednoosobową spółkę komunalną uchwały w sprawie polityki wynagrodzeń, wojewoda może zastosować środek nadzorczy z art. 96 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.).

W nowych przepisach nie ma również sankcji dla członków rad nadzorczych, którzy nie realizują przyjętych polityk płacowych, a w szczególności nie stosują się do treści oświadczeń o obowiązku kształtowania wynagrodzeń w spółce zgodnie z zasadami przewidzianymi w ustawie. Tacy członkowie mogą być jednak odwołani przez uprawniony do tego organ.