Umowa o pracę dla członka zarządu

Możliwość zawarcia przez spółkę z o.o. umowy o pracę z członkiem zarządu potwierdza m.in. treść art. 203 § 1 zd. 2 K.s.h. Jednak, aby można było mówić o zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy, muszą wystąpić jego podstawowe elementy konstrukcyjne określone w art. 22 § 1 K.p. Poza tym ewentualność ta obecnie dotyczy spółek bez udziału publicznego.

W przypadku gdy członek zarządu jest zarazem wspólnikiem, wówczas należy zachować szczególną ostrożność. Co do możliwości zatrudnienia wspólnika, w tym na stanowisku związanym z funkcją w zarządzie (patrz pkt 1 dodatku).

Regulacje prawa pracy

Wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy (podporządkowanie pracownicze) jest podstawowym elementem stosunku pracy. Kolejnym jest wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę oraz za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w ramach stosunku pracy nie może mieć charakteru nieodpłatnego, nie jest również dopuszczalne ustanowienie przez pracownika podwykonawstwa, tj. osoby trzeciej, która będzie wykonywała jego zadania pracownicze. Wszystkie powyższe elementy decydują o wystąpieniu stosunku pracy, przy czym najważniejszym z nich jest świadczenie pracy w warunkach podporządkowania pracodawcy (patrz ramka). Brak tego elementu oznacza niewystąpienie stosunku pracy, chociażby w danej sytuacji miały miejsce pozostałe cechy tego stosunku. Z kolei ustalenie, że praca zarobkowa wykonywana jest w sposób typowy dla zatrudnienia etatowego, w szczególności, iż pracownik wykonuje swoje obowiązki pod kierownictwem pracodawcy, przesądza o tym, że mamy do czynienia ze stosunkiem pracy bez względu na nazwę zawartej umowy.

Rodzaje umowy o pracę

Według aktualnie obowiązujących przepisów Kodeksu pracy umowę o pracę zawierać można na: okres próbny, czas nieokreślony albo czas określony (art. 25 § 1 K.p.).

Z katalogu umów o pracę wyeliminowana została umowa na czas wykonania określonej pracy.

Aktualnie członek zarządu może być zatrudniony na podstawie m.in. umowy o pracę na czas nieokreślony. Zatrudnianie członków zarządu na podstawie takich umów rodzi jednak poważne problemy w sytuacjach, gdy dochodzi do odwołania członka zarządu z pełnionej funkcji. Takie zdarzenie powoduje ustanie stosunku korporacyjnego, ale nie wpływa na byt umowy o pracę. Tę trzeba oddzielnie wypowiadać, a byłego członka zarządu zatrudniać w okresie wypowiedzenia.

Umowa na czas określony

W przypadku zatrudnienia członka zarządu na czas określony wskazać należy, że obecnie zasadą jest, iż okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać 3. Jest to tzw. zasada "33 i 3". Wskazane limity zatrudnienia terminowego określa art. 25¹ § 1 K.p. W razie przekroczenia limitu czasowego lub ilościowego umów (ewentualnie obu naraz) umowa na czas określony ulega przekształceniu z mocy prawa w umowę na czas nieokreślony.

Wyjątki od reguły "33 i 3"

Przepis regulujący limity zatrudnienia nie ma zastosowania w sytuacjach opisanych w art. 25¹ § 4 K.p. Jedna z nich dotyczy umowy o pracę zawartej na czas określony w celu wykonywania pracy przez okres kadencji. Dodatkowo jednak musi być spełniony warunek, że zawarcie umowy na czas określony w celu wykonywania pracy przez okres kadencji musi w danym przypadku służyć zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy. W takich okolicznościach zawarcie szeregu kolejnych umów z pracownikiem powoływanym na kolejne kadencje nie będzie skutkować powstaniem stosunku pracy na czas nieokreślony.

W razie zawarcia z członkiem zarządu umowy o pracę na czas określony w celu wykonywania pracy przez okres kadencji, cel ten musi być wskazany w umowie przez zamieszczenie informacji o obiektywnych przyczynach uzasadniających zawarcie takiej umowy (art. 29 § 1¹ K.p.). Pracodawca nie ma natomiast obowiązku zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy o zawarciu takiej umowy (a contrario art. 25¹ § 5 K.p.).

Na jaki czas umowa?

Przywołane przepisy Kodeksu pracy posługują się pojęciem "w celu wykonywania pracy przez okres kadencji". Przy tym na gruncie K.s.h. kadencja to okres sprawowania funkcji. Nie chodzi tu o faktyczny czas jej pełnienia, lecz o okres, na jaki członek organu spółki został powołany. Kadencję liczy się w latach. Natomiast mandat oznacza kompetencję do sprawowania funkcji członka organu spółki. W praktyce nie należą do rzadkości sytuacje, w których upływ kadencji i okres, kiedy dana osoba ma mandat do sprawowania funkcji, rozmijają się. Może zdarzyć się sytuacja, że kadencja skończyła się, a mandat trwa. Gdy z umowy spółki nie wynika nic innego, członek zarządu z dniem odbycia zwyczajnego zgromadzenia wspólników traci uprawnienie do sprawowania funkcji, o ile na tym zgromadzeniu ma miejsce zatwierdzenie sprawozdania finansowego za pierwszy (ostatni), pełny rok obrotowy pełnienia funkcji (por. art. 202 § 1-2 K.s.h.).

Wątpliwości budzi to, czy umowa "na czas trwania mandatu członka zarządu" może być traktowana jako umowa na czas określony w celu wykonywania pracy przez okres kadencji w rozumieniu art. 25¹ § 4 pkt 3 K.p. Mandat może bowiem ustać w każdej chwili z woli jednej ze stron stosunku pracy (rezygnacja albo odwołanie). To zaś kłóci się z istotą umowy o pracę na czas określony, z jednej strony. Z drugiej zaś prawnicy zajmujący się prawem pracy, jako przykład zastosowania regulacji z art. 25¹ § 4 pkt 3 K.p. wskazują osoby z zarządu spółki.

Poza tym szczególnie rozumianą kadencję może stanowić czas np. do odbycia zgromadzenia wspólników zgodnie z art. 202 § 1 K.s.h. Warto dodać, że Sąd Najwyższy na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów przyjął, iż data odbycia walnego zgromadzenia może wyznaczać czas, na który zawarto terminową umowę o pracę (wyrok z dnia 21 stycznia 2013 r., sygn. akt II PK 155/12). Potraktowanie umowy zawartej do czasu odbycia zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) jako umowy na czas kadencji powodować będzie, że do takiej umowy nie stosuje się zasady "33 i 3". Pełnienie funkcji członka zarządu w danej spółce może mieć charakter okresowy i przy kadencji np. 4-letniej uzasadnione może być odwołanie się do umowy na czas określony w celu wykonywania pracy przez okres kadencji.