Możliwość pracowniczego zatrudnienia wspólnika spółki osobowej

Niedopuszczalne jest, aby wspólnik handlowej spółki osobowej zawarł ze spółką umowę o pracę, której przedmiotem byłoby prowadzenie spraw lub reprezentowanie spółki. Są to, co do zasady, uprawnienia i obowiązki wspólnika wynikające wprost z Kodeksu spółek handlowych. W takiej sytuacji wspólników wiąże umowa spółki.

Aby pomiędzy wspólnikiem a spółką nawiązany został stosunek pracy, konieczne jest zachowanie elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy (art. 22 § 1 K.p.). Oznacza to, że praca musiałaby być świadczona w faktycznym podporządkowaniu pracodawcy i przy wyraźnym rozróżnieniu od obowiązków wspólnika. Sam fakt podpisania dokumentu zatytułowanego "umowa o pracę" ze wspólnikiem nie przesądzi o tym, że stosunek pracy zostanie nawiązany.

Gdy wspólnik ma być pracownikiem

Jeżeli uda się oddzielić obowiązki wspólnika, wynikające ze stosunku pracy, i te, których podstawą ma być umowa spółki, wówczas dopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę pomiędzy spółką a wspólnikiem. W szczególności, jeżeli ten ostatni posiada indywidualne kwalifikacje, w oparciu o które może świadczyć pracę dla spółki. Zakres świadczonej pracy będzie wynikał wtedy z umowy o pracę. Wówczas wspólnik-pracownik będzie podporządkowany spółce, tj. wspólnikom prowadzącym jej sprawy. Poza tym podlegać będzie przepisom prawa pracy.

Trzeba też pamiętać, że czynności wykonywane przez wspólnika na podstawie umowy o pracę nie powinny się pokrywać ze świadczeniami zdeklarowanymi jako wkład do spółki.

Koszty spółki osobowej a zatrudnienie wspólnika

Spółką niemającą osobowości prawnej na gruncie ustawy o pdof w przypadku spółek handlowych (tj. uregulowanych w K.s.h.) jest każda spółka jawna, partnerska i komandytowa z siedzibą (zarządem) na terytorium RP (art. 5a pkt 26 i 28 ustawy o pdof - Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.). Wynagrodzenia pracowników zatrudnianych w spółkach niebędących osobą prawną zasadniczo stanowią koszt u wszystkich wspólników takiej spółki, gdyż mieszczą się w zakresie pojęcia tzw. kosztów pracowniczych zaliczanych do kategorii kosztów podatkowych.

Od tej ogólnej zasady istnieje wyjątek dotyczący wspólnika zatrudnionego w spółce na podstawie umowy o pracę wskazany w art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o pdof. W przepisie tym, jako wyłączoną z kosztów podatkowych ustawodawca umieścił wartość pracy własnej podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności m.in. w formie spółki cywilnej - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników. Pod pojęciem "wartość własnej pracy" należy rozumieć wynagrodzenie w kwocie brutto, czyli wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne w części sfinansowanej przez tego wspólnika.

W efekcie wartość własnej pracy nie będzie kosztem uzyskania przychodu, ale wyłącznie u wspólnika pobierającego wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę zawartej ze spółką. Natomiast u pozostałych wspólników wynagrodzenie to będzie kosztem podatkowym w takim stosunku, w jakim posiadają oni udziały w prawie do zysku w spółce (pod warunkiem, że nie zachodzą między nimi powiązania, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o pdof).

Bez ograniczeń do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć składki na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez spółkę będącą pracodawcą, które nie są składową wartości własnej pracy wspólnika. Jako wydatki z tytułu zatrudnienia pracownika, inne niż wartość jego pracy, stanowią one koszt podatkowy u wszystkich wspólników proporcjonalnie do przysługującego im prawa do udziału w zysku.

Inne świadczenia dla członka spółki

Zatrudniony np. przez spółkę jawną wspólnik, poza wynagrodzeniem za pracę może otrzymywać szereg innych tzw. świadczeń pracowniczych, które finansuje spółka. Wiążą się z tym m.in. wydatki na podnoszenie kwalifikacji, należności za odbyte podróże służbowe oraz wydatki na świadczenia zdrowotne. O ile mieszczą się one w ustawowej definicji, stanowią koszt dla celów podatkowych u wszystkich wspólników proporcjonalnie do przysługującego im prawa do udziału w zysku.

Trzeba jednocześnie podkreślić, że dla wspólnika-pracownika, należności wypłacane mu przez spółkę w ramach umowy o pracę stanowią przychód ze stosunku pracy. Na zasadach określonych w art. 21 ustawy o pdof, część z nich może korzystać ze zwolnienia od podatku. Zasadniczo jednak podlegają opodatkowaniu oraz wykazaniu w rocznym zeznaniu podatkowym.