Pracodawca informuje o przychodach zatrudnionych emerytów i rencistów

Obowiązujące przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych określające warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, zasady ustalania ich wysokości, jak również wypłaty, nie zabraniają osobom mającym ustalone prawo do emerytury lub renty podejmować aktywności zawodowej. Kwestią odgrywającą najistotniejszą rolę, mającą znaczenie dla prawa i wysokości świadczenia, jest kwota osiąganego przez świadczeniobiorcę przychodu.

Zawiadomienie ZUS

Świadczeniobiorca to osoba mająca ustalone prawo do emerytury lub renty. Jeżeli po przyznaniu takiego świadczenia emeryt lub rencista zamierza osiągać dodatkowe przychody, powinien liczyć się z tym, że ciąży na nim obowiązek zawiadomienia organu rentowego o:

• podjęciu takiej działalności i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu oraz 
   
• wysokości przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Obowiązek taki wynika z art. 127 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Nie dotyczy to emerytów, którzy przed podjęciem działalności (zatrudnienia) osiągnęli indywidualny powszechny wiek emerytalny.

Wymienione obowiązki spoczywają również na pracodawcy (patrz ramka) i zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę - na właściwej komórce kadrowej (art. 127 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Osiąganie przychodów może skutkować stosownym zmniejszeniem wysokości należnego świadczenia albo zawieszeniem do niego prawa. Będzie to miało miejsce, jeżeli przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu służby przekroczą odpowiednio 70% lub 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS. Mowa tutaj o tzw. dolnej lub górnej kwocie przychodów, którą ogłasza Prezes ZUS w Monitorze Polskim, z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy.

Definicja przychodu

Przy ustalaniu czy prawo do świadczeń ulega zawieszeniu lub ich wysokość jest zmniejszana brane są pod uwagę przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za taką uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Co ważne, zasady te mają również zastosowanie w przypadku osób:

• wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury lub renty albo 
   
• wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu,
   
• osiągających przychód z tytułu działalności wykonywanej za granicą.

Uwzględnieniu nie podlegają natomiast honoraria z tytułu działalności twórczej i artystycznej.

Przychód osiągnięty z tytułu samoistnej umowy o dzieło jako niepodlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych pozostaje bez wpływu na wysokość należnych świadczeń.

Przy ustalaniu, czy przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń, obowiązuje generalna zasada, zgodnie z którą przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Oznacza to, że w przypadku wynagrodzeń płatnych do 10. dnia następnego miesiąca, wynagrodzenie za grudzień 2016 r. wypłacone w styczniu 2017 r. rozliczane będzie dopiero w roku następnym i nie należy go ujmować w bieżącym zestawieniu do ZUS.

Okres, z którego ustala się łączną kwotę przychodu, ulega odpowiedniemu skróceniu w roku kalendarzowym, w którym powstało lub ustało prawo do świadczeń.

Forma zawiadomienia

Świadczenia rozliczane są w systemie rocznym albo miesięcznym. Decyzję o sposobie rozliczenia świadczenia podejmuje świadczeniobiorca. Jeżeli jednak z nadesłanej dokumentacji wynika możliwość zastosowania obu sposobów, ZUS zobowiązany jest do przeprowadzenia rozliczenia według wariantu korzystniejszego dla świadczeniobiorcy. Warto więc, aby pracodawca wykazał osiągnięte przychody nie tylko w ujęciu rocznym, lecz także w rozbiciu na poszczególne miesiące roku kalendarzowego, w którym zainteresowanemu przysługiwało prawo do świadczenia. Co więcej, jak informuje ZUS na swojej stronie internetowej www.zus.pl, w decyzji o rocznym rozliczeniu przychodu zawarte jest pouczenie, adresowane do osób, które nadesłały zaświadczenie o łącznej kwocie przychodu. W pouczeniu tym wskazane jest, że świadczeniobiorca może - do czasu uprawomocnienia się decyzji - nadesłać zaświadczenie o przychodach osiąganych w kolejnych miesiącach rozliczanego roku. W przypadku nadesłania takiego zaświadczenia ZUS rozliczy świadczenie również według wariantu miesięcznego, w celu ustalenia, który sposób rozliczenia jest korzystniejszy.

Pomimo szeregu zasad regulujących kwestie związane z rozliczaniem świadczeń przepisy nie określają formy zawiadomienia przygotowywanego przez pracodawcę. Generalnie zawiadomienie takie może przybrać formę zwykłego pisma - zaświadczenia. Ważne, aby zawierało niezbędne dane, tj. m.in.:

• identyfikacyjne płatnika składek,
   
• informacje umożliwiające prawidłową identyfikację świadczeniobiorcy, którego dotyczy, w szczególności imię i nazwisko zatrudnionego, jego adres, PESEL oraz numer przysługującego z ZUS świadczenia,
   
• kwotę osiągniętego przez emeryta lub rencistę przychodu, najlepiej, zarówno w ujęciu miesięcznym, jak i rocznym.

Dostarczenie do ZUS zaświadczenia wymagane jest nawet wtedy, gdy wysokość przychodu emeryta/rencisty nie powoduje konsekwencji w postaci zmniejszenia świadczenia.

Termin na przekazanie do ZUS zawiadomienia o osiągniętym w 2016 r. przychodzie przez emeryta/rencistę upływa z dniem 28 lutego 2017 r.