Pozorna umowa o pracę nie powoduje obowiązku ubezpieczeń

Zatrudniłem pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku przedstawiciela handlowego. Miesięczne wynagrodzenie ustaliłem mu w kwocie 12.000 zł. Pracownik miał nienormowany czas pracy. Do jego obowiązków należało dzwonienie do klientów i umawianie mnie z nimi, a następnie pośrednictwo w zorganizowanych z nimi spotkaniach. Po dwóch miesiącach (od podjęcia pracy) pracownik zachorował i przebywał z tego tytułu na zwolnieniu lekarskim przez pół roku. Po tym czasie korzystał z miesięcznego urlopu bezpłatnego. Następnie rozwiązałem z nim umowę o pracę. Czy w tej sytuacji słuszne jest uznanie ZUS, iż osoba ta nie świadczyła pracy na moją rzecz, tym samym jej zatrudnienie miało charakter pozorny i jego celem było jedynie umożliwienie ubezpieczonemu uzyskania korzyści materialnych w postaci prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego?

"(...) W ocenie Sądu Okręgowego, przeprowadzone w sprawie dowody nie pozwalały na ustalenie, że istniejący między ubezpieczonym a płatnikiem stosunek, nosił cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Z treści zebranych w sprawie materiałów wynika bowiem, że płatnik nie ewidencjonował w żaden sposób ewentualnych czynności [pracownika - przyp. red.], nie kontrolował listy jego obecności w pracy (ubezpieczony po wypełnieniu sam je przesyłał) oraz nie wykonywał nad nim w istocie żadnego nadzoru, nie kontrolując, czy realizowane są wynikające z umowy obowiązki. Ubezpieczony nie miał też wyznaczonego stałego miejsca pracy, jak również nie otrzymał narzędzi, za pomocą których mógłby pracę świadczyć. Niewątpliwie więc powyższe okoliczności nie pozwalają na przyjęcie, iż realizowany stosunek prawny nosi cechy stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k.p. (...) Pozorność umowy o pracę nie wiąże się wyłącznie z niewykonywaniem pracy wynikającej z umowy oraz nieprzyjmowaniem tej pracy przez pracodawcę, zachodzi ona również wówczas, gdy wprawdzie pewne czynności są faktycznie przez pracownika świadczone, jednakże na innej podstawie, niż umowa o pracę (...).

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego (...), umowa o pracę zawarta między płatnikiem a ubezpieczonym nie miała cech stosunku pracy, zaś ubezpieczony (...) działał w celu uzyskania przyszłych, wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Sporna umowa o pracę ma charakter pozornej czynności prawnej zatem jest nieważna (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Konsekwentnie nie zostały zatem spełnione ustawowe przesłanki objęcia [osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę - przyp. red.] ubezpieczeniem społecznym (...).

(...) Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz przyjmując je za własne co oznacza, że nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (...).

W ocenie Sądu Apelacyjnego ubezpieczony w okresie objętym sporem nie wykonywał pracy na rzecz płatnika składek w ramach stosunku pracy, zaś umowa o pracę stanowiła czynność pozorną mającą na celu wprowadzenie w błąd organ rentowy i uzyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. (...).

Niewiarygodne i nielogiczne są motywy zatrudnienia ubezpieczonego przez płatnika składek. Pracodawca uzasadniał konieczność zatrudnienia ubezpieczonego potrzebą gospodarczą, tj. tworzeniem oddziału. Tymczasem wraz z chorobą ubezpieczonego, a następnie korzystaniem przez niego z urlopu bezpłatnego pracodawca nie zatrudnił innej osoby celem zrealizowania planów, co w istocie również dowodzi tego, że pracodawca w istocie nie miał planów związanych z rozwojem swojej działalności, zaś zawarcie z ubezpieczonym umowy o pracę miało stworzyć pozór nawiązania stosunku pracy, zaś celem było uzyskanie odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczenia w związku z chorobą ubezpieczonego, który był synem dawnego znajomego.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

(...) Gdy stosunek pracy nie powstaje i nie jest realizowany, wówczas nie powstaje też stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (...). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (...)".

(wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 listopada 2016 r., sygn. akt III AUa 1153/16)