Schorzenia szczególne

W celu prawidłowego określenia uprawnień pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych konieczne jest również określenie tzw. szczególnych schorzeń, czyli pewnych rodzajów niepełnosprawności, z którymi ustawodawca związał określone dodatkowe przywileje w zakresie uzyskiwania dofinansowań do wynagrodzeń tych osób. Mianowicie dodatkowe uprawnienia przysługują pracodawcy zatrudniającemu pracowników, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych.

W art. 21 ust. 4 i 7, art. 22 ust. 1, art. 26a ust. 1b, art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o rehabilitacji jest mowa o osobach niepełnosprawnych o szczególnych schorzeniach. W odniesieniu do schorzeń, o których mowa w:

• art. 21 ust. 4 i 7 ustawy o rehabilitacji, dotyczącym obniżania wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
   
• art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o rehabilitacji, dotyczącym ustalenia struktury zatrudnienia dla potrzeb statusu zakładu pracy chronionej

ustawodawca nie wskazuje sposobu ich dokumentowania.

Stosownie do dotychczasowej praktyki, potwierdzonej orzecznictwem sądów administracyjnych (por. wyrok WSA w Warszawie z 3 listopada 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 718/09), schorzenia te dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w art. 3, 4a, 5 lub art. 62 ustawy o rehabilitacji, potwierdzającymi niepełnosprawność w rozumieniu tej ustawy, innymi orzeczeniami lub zaświadczeniami lekarskimi.

Natomiast od 1 lipca 2016 r. ustawodawca w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, dotyczącym ustalania, czy pracodawca zalicza się do sprzedających, uprawnionych do wystawiania ulg we wpłatach na PFRON, wskazał, że schorzenia szczególne muszą wynikać z orzeczeń, tak samo jak w przypadku schorzeń szczególnych określonych w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji - dotyczącym dodatkowego przywileju w zakresie uzyskiwania dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych.

Sposób dokumentowania szczególnych schorzeń, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji, wynika z objaśnień nr 8 do formularza INF-D-P. Osobami o szczególnych schorzeniach są osoby, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję (schorzenia te dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w ustawie o rehabilitacji lub innymi orzeczeniami) oraz osoby niewidome.

W kwestii kogo należy zaliczyć do osób niewidomych, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji, resort pracy na stronie internetowej www.mpips.gov.pl w zakładce "Osoby niepełnosprawne" wyjaśnił: "Na gruncie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej (...) brak jest definicji pojęcia osoba niewidoma. Natomiast zgodnie z § 32 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (...) przy kwalifikowaniu do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez choroby narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni.

Standardy postępowania dla lekarzy orzeczników - członków składów orzekających, określające związek przyczynowy pomiędzy jednostką chorobową a zakresem ograniczeń funkcjonalnych osoby orzekanej (opracowane przez zespół specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny i przeznaczone do użytku wewnętrznego) - za całkowicie niewidomą uznają osobę, która nic nie widzi i nie ma poczucia światła. Dla celów społeczno-prawnych rozróżnia się różne stopnie utraty wzroku:

• osoba bez poczucia światła - całkowicie niewidoma;
   
• osoba, której ostrość wzroku oka lepszego po korekcji szkłami nie przekracza 2,5/50 lub 3/60 (0,05);
   
• osoba z ograniczonym polem widzenia poniżej 20 stopni, niezależnie od zachowanej ostrości wzroku - prawie niewidoma.

W celu orzeczenia stopnia niepełnosprawności w schorzeniach wzroku ocenia się przede wszystkim stopień obniżenia ostrości wzroku i zwężenia pola widzenia. I tak:

• do lekkiego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, u których ostrość wzroku w oku lepszym i po korekcji wynosi nie więcej niż 0,3,
   
• do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby z obniżoną ostrością wzroku (w korekcji) w oku sprawniejszym w granicach 0,06 - 0,1 lub/i zwężeniem pola widzenia do około 30 stopni,
   
• do znacznego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, które:
   
• utraciły wzrok,
   
• mają ostrość wzroku (w korekcji) w oku lepszym równą lub poniżej 0,05;
   
• mają zwężenie pola widzenia poniżej 20 stopni.

Zgodnie z powyższym, z punktu widzenia orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, za osoby niewidome można uznać osoby legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04 - O, natomiast osoby będące w posiadaniu orzeczenia ustalającego inny stopień niepełnosprawności niż znaczny, można uznać za niedowidzące w zależności od stopnia upośledzenia wzroku.

Jednakże mając na uwadze ograniczenia funkcjonalne, które napotykają w procesie rehabilitacji zawodowej osoby z poważnymi dysfunkcjami narządu wzroku oraz cel, jaki przyświecał ustawodawcy przy wprowadzeniu rozwiązania zawartego w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji (...) - to jest zapewnienie wyższego poziomu wsparcia na zatrudnienie osób niepełnosprawnych mających istotne trudności w wejściu i utrzymaniu się na rynku pracy - należy przyjąć, iż określenie osób z dysfunkcją narządu wzroku wyrażone w przedmiotowym przepisie za pomocą potocznego sformułowania »osoba niewidoma« obejmuje swoim zakresem osoby z dysfunkcją narządu wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym.".