Należności członków rodziny w kosztach podatkowych

W ramach działalności gospodarczej prowadzę punkt naprawy rowerów. W związku z dużą ilością pracy na okres od 1 sierpnia do 30 września br. uruchomiłem na posesji teściów dodatkowy punkt serwisowy. W dokonywaniu napraw w tym punkcie będą mi pomagali członkowie rodziny. Chciałbym im chociaż symbolicznie zapłacić za pomoc. Czy wypłacane kwoty mogę rozliczyć w firmowych kosztach?

Odpowiedź na pytanie Czytelnika uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa pomocników. Do kosztów podatkowych przedsiębiorca będący osobą fizyczną nie może bowiem zaliczyć wartości pracy małżonka podatnika oraz jego małoletnich dzieci (art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o pdof). Ograniczenie to ma zastosowanie bez względu na to, czy wynagrodzenie zostanie wypłacone z tytułu pracy świadczonej na podstawie umowy o pracę, czy też umowy cywilnoprawnej. Ponadto odnosi się ono też do sytuacji, gdy działalność gospodarcza prowadzona jest w formie spółek niebędących osobami prawnymi. Wówczas w razie zatrudnienia w spółce współmałżonka lub małoletniego dziecka jednego ze wspólników tej spółki wypłacona im pensja nie jest kosztem zarówno u wspólnika, którego małżonek lub małoletnie dziecko są zatrudnieni, jak i u pozostałych wspólników. Kosztem może być jedynie wynagrodzenie za pracę wypłacone innym członkom rodziny niż małżonek i małoletnie dzieci.

Co równie ważne, płaca małżonka nie jest kosztem podatkowym niezależnie od tego czy między małżonkami istnieje wspólność, czy rozdzielność majątkowa. Zatem podatnik nie może zaliczyć do kosztów firmowych wydatku na wynagrodzenie małżonka, z którym przykładowo zawarł umowę o ograniczeniu wspólności ustawowej czy też pozostaje w separacji. W obu przypadkach dochodzi co prawda do powstania rozdzielności majątkowej, ale związek małżeński trwa nadal (przykład).

Czy pojęcie "wartość pracy własnej" obejmuje tylko wartość wynagrodzenia, czy też naliczane od niego składki ubezpieczeniowe?

Pojęcie "wartość pracy własnej", którym ustawodawca posługuje się w art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o pdof nie dotyczy innych wydatków niż wynagrodzenie za pracę, ponoszonych przez przedsiębiorcę na rzecz zatrudnionego małżonka lub małoletnich dzieci. W konsekwencji nie obejmuje ono swoim zakresem składek ZUS uiszczonych od wypłaconego im i pozostałym członkom rodziny wynagrodzenia, które przedsiębiorca sfinansował z własnych środków. Należy zwrócić uwagę, że wynagrodzenia pracowników stanowią koszt podatkowy w kwotach brutto, czyli m.in. łącznie ze składkami ZUS w części finansowanej ze środków pracowników. Skoro wynagrodzenie (z uwagi na zapis art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o pdof) nie stanowi kosztu, to kosztem tym nie są również składki finansowane przez pracownika będącego członkiem rodziny.

W praktyce powyższe ma zastosowanie do małżonka lub małoletniego dziecka podatnika zatrudnionych na umowę:

• o pracę, którzy nie spełniają kryteriów uznania za osoby współpracujące (są one określone w art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych),
   
• zlecenia.

Wówczas bowiem składki na ubezpieczenia społeczne nalicza się za nich odpowiednio jak za pracowników i zleceniobiorców, a w części przez nich finansowanej stanowią one część wynagrodzenia niebędącego kosztem podatkowym. Natomiast składki finansowane przez przedsiębiorcę stanowią koszt uzyskania przychodów.

Jeżeli natomiast zatrudniony na umowę o pracę małżonek, małoletnie dziecko czy też inny członek rodziny jest, dla celów ubezpieczeń społecznych, osobą współpracującą z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą, wówczas całość wymienionych składek finansuje i opłaca z własnych środków podatnik prowadzący działalność gospodarczą. W konsekwencji finansowane przez siebie składki na ubezpieczenia społeczne członka rodziny uznanego za osobę współpracującą przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów lub o ich kwotę pomniejszyć dochód do opodatkowania.

Czy przedsiębiorca zatrudniający krewnych może obciążać koszty podatkowe w swojej firmie innymi wydatkami związanymi z ich zatrudnieniem, tj. m.in. kosztami podróży służbowych oraz szkoleń?

Przedsiębiorca do kosztów może zaliczyć, poza wcześniej omówionymi składkami, również wydatki związane ze zwrotem członkowi rodziny kosztów podróży odbytej w interesach jego firmy (tzw. koszty podróży służbowych) oraz wydatki związane z podnoszeniem przez niego kwalifikacji zawodowych. Podobnie jest z używaniem przez te osoby na potrzeby jego działalności samochodu osobowego niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych. Jednak wymienione wydatki mogą być uznane za koszty podatkowe w granicach wyznaczonych przez uregulowania zawarte w art. 23 ustawy o pdof pod warunkiem, że pozostają one w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.